Κραυγή SOS από την Ανταρκτική

Ναυάγησαν οι προσπάθειες για την υπογραφή διεθνούς συμφωνίας που θα προστατεύει την παγωμένη ήπειρο

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΣΑΚΗΣ ΜΑΛΑΒΑΚΗΣ

ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ Σάββατο 3 Νοεμβρίου 2012

Εστω για μία φορά η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος φαινόταν να υπερισχύει της λογικής του γεωπολιτικού και οικονομικού ανταγωνισμού που υφίσταται μεταξύ των μεγάλων, παλαιών και νέων, δυνάμεων της εποχής μας. Οι εκπρόσωποι 32 κρατών συγκεντρώθηκαν τις προηγούμενες εβδομάδεςΧόμπαρτ της Αυστραλίας με αφορμή την ετήσια συνάντηση της Διεθνούς Επιτροπής για τη Διατήρηση της Πανίδας και της Υδάτινης Χλωρίδας της Ανταρκτικής. Κυρίαρχη στην ημερήσια διάταξη ήταν η φιλόδοξη πρόταση που κατάθεσαν οι αντιπρόσωποι της Αυστραλίας, της Γαλλίας και της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Επρόκειτο για μία πρόταση η οποία εξέφραζε κάτι το αυτονόητο: να προστατευθούν τα παράκτια ύδατα της μεγάλης λευκής ηπείρου. Για μια πρόταση σχεδόν αναπάντεχη και σε αντίθεση με το αρνητικό κλίμα που επικρατεί σε παγκόσμιο επίπεδο – οι διαπραγματεύσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής συνεχίζουν να μην καταλήγουν πουθενά, ενώ χώρες όπως π.χ. η Κίνα και η Ιαπωνία δεν διστάζουν να προβούν σε επικίνδυνες επιδείξεις ισχύος με σκοπό την κατοχύρωση κυριαρχικών δικαιωμάτων σε περιοχές πλούσιες σε φυσικά αγαθά.

Σήμερα η Ανταρκτική – μια έκταση 13 εκατ. τετραγωνικών χιλιομέτρων, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας είναι μονίμως παγωμένο – τελεί υπό το επισφαλές καθεστώς ελεύθερης ζώνης. Η συνθήκη που υπεγράφη από 45 κράτη το 1959 στην Ουάσιγκτον, μετρίασε κατά κάποιον τρόπο τις αξιώσεις κυριαρχίας επί της Ανταρκτικής που προέβαλλαν και συνεχίζουν να προβάλλουν επίσημα επτά χώρες – η Βρετανία, η Γαλλία, η Νέα Ζηλανδία και η Αυστραλία, η Νορβηγία, η Χιλή και η Αργεντινή. Παράλληλα έθεσε έγκαιρα την Ανταρκτική εκτός του πολιτικού και του στρατιωτικού ανταγωνισμού μεταξύ των ΗΠΑ και της πρώην Σοβιετικής Ενωσης.

Εντάσεις σαφώς και υπήρξαν, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1960, με τις δύο υπερδυνάμεις να απειλούν με αθέτηση της συνθήκης. Η παγωμένη ήπειρος συνέχισε να αποτελεί αντικείμενο διαμάχης έως το 1991, όταν υπεγράφη το (συμβιβαστικού χαρακτήρα) Πρωτόκολλο της Μαδρίτης το οποίο απαγορεύει οποιαδήποτε μορφή εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων της Ανταρκτικής για διάστημα 50 ετών. Το πρωτόκολλο τέθηκε σε ισχύ το 1998, οπότε έως το 2048 η Ανταρκτική θα είναι ασφαλής.

Προς το παρόν, κυβερνήσεις πολλών χωρών χρηματοδοτούν πλήθος ερευνητικών αποστολών, στις οποίες συμμετέχουν περισσότεροι από 4.000 ερευνητές. Ασκητές της επιστήμης και της τεχνολογίας, διάσπαρτοι στην παγωμένη νότια εσχατιά του πλανήτη μας και περιορισμένοι σε βάσεις ερευνητικές τις οποίες συνδέουν εφήμερα μονοπάτια, πρακτικά τα ίδια μονοπάτια τα οποία διέσχισαν οι πρωτοπόροι εξερευνητές του 1900. Οπως ο Νορβηγός Ρόαλντ Αμουνδσεν, ο πρώτος που κάρφωσε τη σημαία της χώρας του στον Νότιο Πόλο στις 14 Δεκεμβρίου του 1911, ξεπερνώντας τη βρετανική αποστολή η οποία υπό την καθοδήγηση του Ρόμπερτ Φάλκον Σκοτ έφτασε δεύτερη στο ίδιο σημείο, έπειτα από 35 ημέρες. Η επιτυχία του εξαιρετικού εγχειρήματος του Αμουνδσεν, των τεσσάρων συνοδοιπόρων του και των 52 σκύλων τους που για 99 ημέρες έσερναν τέσσερα έλκηθρα, έγινε γνωστή στον υπόλοιπο κόσμο μόνο όταν η ολιγομελής ομάδα έφτασε στην Αυστραλία και έστειλε ένα τηλεγράφημα από την πόλη Χόμπαρτ.

Την Πέμπτη, στην ίδια πόλη, διπλωμάτες από την Αμερική, τη Ρωσία και άλλες χώρες της Ευρώπης, την Ινδία, ακόμη και από τη Βόρεια Κορέα, παρότι άφησαν κατά μέρος χάρτες, πλάνα εκμετάλλευσης και σημαίες εθνικές και αφιερώθηκαν στην προσπάθεια προστασίας των κριλ – μικρά οστρακοειδή όμοια με γαρίδες που αποτελούν τον πρώτο κρίκο στη διατροφική αλυσίδα από την οποία εξαρτώνται οι αυτοκρατορικοί πιγκουίνοι, οι σαρκοβόρες φώκιες, οι φάλαινες και οι θαλάσσιοι ελέφαντες, τα θαλασσοπούλια αυτής της αφιλόξενης γης όπως τα βασιλικά άλμπατρος και οι θαλασσοβάτες των χιονιών – της Ανταρκτικής, δυστυχώς δεν κατάφεραν (και πάλι) να καταλήξουν σε συμφωνία.

ΕΠΤΑ ΖΩΝΕΣ. Στο κέντρο των διαπραγματεύσεων βρισκόταν η ιδέα της θέσπισης επτά υδάτινων προστατευόμενων περιοχών στις ανατολικές ακτές της ηπείρου, η οποία όμως εγκαταλείφθηκε εξαιτίας της σθεναρής αντίδρασης που προέβαλαν κυρίως η Ρωσία, η Ουκρανία και η Κίνα, με πρόσχημα πως η εφαρμογή της συγκεκριμένης πρότασης θα μείωνε την ετήσια ποσότητα μαύρων μπακαλιάρων που αλιεύουν. Μοναδική παρηγοριά για τους περιβαλλοντολόγους αποτελεί το γεγονός ότι οι συνομιλίες θα επαναληφθούν τον Ιούλιο.