ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ 20/12/2013

Το κόστος της ρύπανσης από την αιθαλομίχλη

Η έρευνα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών δείχνει ότι την ώρα που ο ρυθμός μείωσης των κυριότερων ρύπων που συνδέθηκαν με το ΑΕΠ και τη βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε έως 8 φορές, οι ρύποι από την καύση ξύλων αυξάνονται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς.

Η έρευνα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών δείχνει ότι την ώρα που ο ρυθμός μείωσης των κυριότερων ρύπων που συνδέθηκαν με το ΑΕΠ και τη βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε έως 8 φορές, οι ρύποι από την καύση ξύλων αυξάνονται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα

Τον χειμώνα του 2012-2013 οι συγκεντρώσεις των αιωρούμενων σωματιδίων τις κρύες νύχτες με άπνοια έφτασαν σε πολύ υψηλά επίπεδα

Του Τάσου Σαραντή

Μετά από είκοσι και πλέον χρόνια το «νέφος» που συνοδεύεται από την έξαρση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από αιωρούμενα σωματίδια επανεμφανίστηκε στην Αθήνα και επιπλέον σε αρκετές μεγάλες πόλεις της χώρας, όπως η Θεσσαλονίκη, η Πάτρα, τα Ιωάννινα, ο Βόλος αλλά και σε μικρότερα αστικά κέντρα. Πλέον, ακούει στο όνομα αιθαλομίχλη και είναι εμπλουτισμένο επιπλέον με μια δυσάρεστη οσμή.

Αυτή τη φορά η αιθαλομίχλη είναι απότοκο της οικονομικής κρίσης, καθώς η ξαφνική αύξηση του κόστους θέρμανσης σε συνδυασμό με τη δραστική μείωση των εισοδημάτων και το διαχρονικό πρόβλημα των ενεργοβόρων κτιρίων κατέστησαν τη θέρμανση στη χώρα μας είδος πολυτελείας, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα τη στροφή του κόσμου στα τζάκια και τις ξυλόσομπες.

Το πρόβλημα εμφανίστηκε τον Νοέμβριο του 2012 και εδραιώθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του περσινού χειμώνα, ενώ φέτος εμφανίζεται δριμύτερο, αρκετά νωρίτερα από πέρυσι και χωρίς να έχουν πιάσει ακόμη τα πολλά κρύα.

Τον Οκτώβριο του 2012 η κυβέρνηση ανακοινώνει την εξίσωση του φόρου κατανάλωσης πετρελαίου θέρμανσης και κίνησης. Η τιμή του πετρελαίου θέρμανσης αυξάνεται κατά 30-40%. Οι πολίτες τα χάνουν καθώς το κόστος είναι δυσβάσταχτο και προσπαθούν με κάθε τρόπο να βρουν εναλλακτικές λύσεις.

Σύμφωνα με έρευνα κοινής γνώμης της Public Issue για λογαριασμό του WWF Ελλάς, το 2011 το 70% περίπου των πολιτών χρησιμοποιούσε πετρέλαιο ως βασική πηγή θέρμανσης.

Το 2012, το ποσοστό κατρακύλησε στο 35%. Οι πολίτες κατέφυγαν σε τζάκια και σόμπες (9% έναντι 2%), κλιματιστικά (16%), ηλεκτρικά σώματα (16%) και σε φυσικό αέριο (21%). Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών, την περίοδο Οκτώβριος 2012 – Φεβρουάριος 2013, η κατανάλωση πετρελαίου θέρμανσης μειώθηκε κατά 68%. Από την άλλη, σύμφωνα με εκτιμήσεις της αγοράς, η αύξηση πωλήσεων στις ξυλόσομπες ξεπέρασε το 80%. Και παρ’ όλο που τα έσοδα ήταν λιγότερα σε σχέση με το παρελθόν, η κυβέρνηση δεν προχωράει στην αναθεώρηση του μέτρου. Αλλά και το επίδομα θέρμανσης που δόθηκε πέρσι καταγράφεται ως ακόμη μια αποτυχία. Ενώ στον κρατικό προϋπολογισμό είχε πιστωθεί κονδύλι της τάξης των 270 εκατ. ευρώ, τελικά δόθηκαν μόλις 56,7 εκατ., καθώς οι περισσότεροι πολίτες είτε προτίμησαν να μη χρησιμοποιήσουν πετρέλαιο είτε δεν γνώριζαν τις διαδικασίες για τη χορήγησή του.

Μαζί με τα τζάκια και τις σόμπες ήρθε στα μεγάλα αστικά κέντρα και η αιθαλομίχλη, το φαινόμενο δηλαδή της υπερσυγκέντρωσης ρύπων και αιωρούμενων σωματιδίων και του εγκλωβισμού τους σε αέριες μάζες κοντά στην επιφάνεια της Γης, ιδιαίτερα υπό συνθήκες άπνοιας. Για παράδειγμα, στη Λυκόβρυση της Αττικής, παρουσιάστηκαν πολύ υψηλές συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων και μόνο τον Δεκέμβριο του 2012, το όριο συγκεντρώσεων που έχει τεθεί ξεπεράστηκε για 17 ημέρες.

Εκπομπές 1.000 αυτοκινήτων

Ενα τζάκι εκπέμπει τόσα αιωρούμενα σωματίδια όσα 1.000 νέα αυτοκίνητα ανά ημέρα. Ενας καυστήρας φυσικού αερίου εκπέμπει 2 γραμμάρια αιωρούμενων σωματιδίων σε διάστημα 4 ωρών, ενώ για την ίδια χρήση ένα τζάκι εκπέμπει 150 γραμμάρια. Τα στοιχεία αυτά περιλαμβάνονται σε έρευνα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών με θέμα «Οικονομική κρίση και ρύπανση στην Ελλάδα: δυο όψεις του ίδιου νομίσματος», που παρουσίασε ο δρ Ευάγγελος Γερασόπουλος, διευθυντής Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης, στην ημερίδα «Ρύπανση από αιθαλομίχλη» που διοργάνωσε το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας.

Στην ίδια μελέτη αναφέρεται ότι ο ρυθμός μείωσης των κυριότερων ρύπων (από κίνηση αυτοκίνητων, καυστήρες θέρμανσης) υπήρξε 3-8 φορές μεγαλύτερος τα χρόνια της κρίσης (2007-2011) από ό,τι την προηγούμενη περίοδο, η οποία συνδέθηκε τόσο με το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν όσο και τον Δείκτης Βιομηχανικής Παραγωγής, που δείχνει τη βιομηχανική δραστηριότητα της χώρας.

Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, η μέση ημερήσια τιμή συγκεντρώσεων αιωρούμενων σωματιδίων δεν πρέπει να ξεπερνά το όριο των 50 μικρογραμμαρίων ανά κυβικό μέτρο περισσότερες από 35 ημέρες τον χρόνο. Ωστόσο, όπως προέκυψε από εξειδικευμένες μετρήσεις της αέριας και σωματιδιακής ρύπανσης, τον χειμώνα του 2012-2013 οι συγκεντρώσεις των αιωρούμενων σωματιδίων τις κρύες νύχτες με άπνοια έφτασαν σε πολύ υψηλά επίπεδα: στο Θησείο 300 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο, στην Πάτρα 200 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο και στα Ιωάννινα 200 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο, αναφέρεται στη μελέτη.

Η καύση ξύλων ήταν υπεύθυνη σχεδόν αποκλειστικά (συνεισφορά άνω του 90%) για τις υψηλές συγκεντρώσεις τις νυχτερινές ώρες. Τα σωματίδια από την καύση των ξύλων συμπεριλαμβάνουν ιδιαίτερα τοξικές ενώσεις. Στην έρευνα επισημαίνεται ότι οι συγκεντρώσεις αυτών των τοξικών ενώσεων τη νύχτα ήταν διπλάσιες ή και τριπλάσιες από τις αντίστοιχες συγκεντρώσεις τους κατά τις ώρες κυκλοφοριακής αιχμής. Τα σωματίδια που παράγονται από την καύση του ξύλου φαίνεται να είναι το ίδιο επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία με τα σωματίδια από την κυκλοφορία των οχημάτων και τις άλλες πηγές καύσης.

Εξάλλου, στην έρευνα του Εθνικού Αστεροσκοπείου αναφέρεται ότι στην Ελλάδα κάθε χρόνο τα αιωρούμενα σωματίδια προκαλούν 3.000 θανάτους, 20.000 εισαγωγές σε νοσοκομεία με αναπνευστικά προβλήματα και 4 εκατομμύρια ανθρωπο-ημέρες χρήσης βρογχοδιασταλτικών.

Δημόσια υγεία

Σύμφωνα με άλλη μελέτη που πραγματοποιήθηκε κατά τη χειμερινή περίοδο 2012-2013, δηλαδή κατά τη χρονική περίοδο της έναρξης του προβλήματος -που, συνεπώς, θεωρείται και ως περίοδος αναφοράς- και παρουσιάστηκε επίσης στην ημερίδα του ΤΕΕ, παρατηρήθηκαν υπερβάσεις του ορίου επιφυλακής για τα μικροσωματίδια PM10 κάθε μέρα παρά μέρα.

Στην έρευνα με θέμα «Η δυναμική της αστικής ρύπανσης από αιθαλομίχλη και οι επιπτώσεις της στη δημόσια υγεία: τεχνικοοικονομική αντιμετώπιση του προβλήματος» του αναπληρωτή καθηγητή Δημοσθένη A. Σαρηγιάννη του Τμήματος Χημικών Μηχανικών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, αναφέρεται ότι η μέση τιμή μικροσωματιδίων στον ατμοσφαιρικό αέρα αυξήθηκε κατά 20 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο και ότι το 1/3 αυτής της συγκέντρωσης οφείλεται στην καύση βιομάζας για θέρμανση. Στην ίδια έρευνα επισημαίνεται ότι το οικονομικό όφελος από τη μείωση της νοσηρότητας κυμαίνεται από 9 εκατομμύρια ευρώ, στην περίπτωση που το μόνο μέτρο που θα παρθεί θα αφορά τη διεύρυνση της πρόσβασης στο πρόγραμμα «Εξοικονομώ κατ’ οίκον» για τη μετατροπή απλών ανοικτών τζακιών σε ενεργειακά, και μέχρι 22 εκατομμύρια ευρώ στην περίπτωση διεύρυνσης των κριτηρίων πρόσβασης των νοικοκυριών στα επιδόματα θέρμανσης με πετρέλαιο και επιτάχυνσης των διαδικασιών έγκρισης από τις αρμόδιες υπηρεσίες.

Επιπλέον, η μείωση της θνητότητας (δηλαδή των θανάτων που επιδημιολογικά μπορούν να αποδοθούν σε μακρόχρονη έκθεση σε υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης από αιωρούμενα σωματίδια) λόγω της λήψης μέτρων παρέμβασης για τη μείωση της ρύπανσης έχει δημοσιονομικό όφελος που κυμαίνεται από 250 έως 500 εκατομμύρια ευρώ για τον πληθυσμό της ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλονίκης, ανάλογα με τον τύπο μέτρων που λαμβάνονται.

tsarantis@efsyn.gr