ΑΦΙΕΡΩΜΑ 2010 Η ΥΦΕΣΗ ΕΠΕΚΤΑΘΗΚΕ ΤΟΣΟ ΠΑΝΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΟΣΟ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ
Ετος εξάπλωσης της κρίσης
Του ΝΙΚΟΛΑ ΖΗΡΓΑΝΟΥ nikolas.zirganos@enet.gr
«Μπορεί να μην έχουμε λεφτά, έχουμε όμως στάχτη», έλεγε το σύνθημα στο Ρέικγιαβικ, όταν το ηφαίστειο Εγιαφιαλαγιοκούρτ, στις αρχές του 2010, κάλυψε με ένα μαύρο πέπλο την Ευρώπη. Και είναι αυτό το μαύρο πέπλο της κρίσης που άρχισε από την Ισλανδία, πέρασε στην Ελλάδα, στην Ιρλανδία και τώρα απειλεί να εγκατασταθεί μόνιμα πάνω από τη Γηραιά Ηπειρο.
Η κρίση πήγε παντού και την ακολούθησαν οι μαζικές και πολλές φορές άγριες αντιδράσεις του κόσμου εναντίον της φτώχειας, της λιτότητας και της ανεργίας. Εδώ, το ξέσπασμα οργής των βρετανών φοιτητών. Μέσα στη χρονιά που πέρασε σχεδόν όλες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ψήφισαν προϋπολογισμούς λιτότητας, μεταρρύθμισαν το συνταξιοδοτικό, μείωσαν το κράτος, αύξησαν την ανεργία, τη λαϊκή δυσφορία, ροκάνισαν τη μεσαία τάξη -τη ραχοκοκαλιά της Ευρώπης- προς όφελος των τραπεζών, των αόρατων και απάτριδων κερδοσκοπικών κεφαλαίων. Η Ευρώπη γερνάει, είναι υπερχρεωμένη, αδυνατεί να συντηρήσει το κοινωνικό κράτος, το μοντέλο της είναι πολύ ακριβό σε μια εποχή που το φτηνό κινέζικο προϊόν κατακλύζει τις παγκόσμιες αγορές. Κι είναι αυτές οι αγορές που μας σπρώχνουν στο όνομα της ανταγωνιστικότητας να γίνουμε όλοι Κινέζοι. Με ελάχιστες αμοιβές και δικαιώματα, χωρίς ασφαλιστικά ταμεία, όπως πάνω κάτω είναι οι περισσότεροι λαοί στην πλειονότητα των χωρών του κόσμου. Το 2010 πέρασε σαν οδοστρωτήρας πάνω από τους ευρωπαίους εργαζόμενους, με το 2011 να παίρνει σκυτάλη για μια ακόμη πιο άνιση αναδιανομή του πλούτου, που οι φτωχοί γίνονται φτωχότεροι και οι πλούσιοι πλουσιότεροι. Πόσο θα αντέξει το καπάκι στην πίεση; Πώς θα αντιδράσουν οι χαμένοι, οι απελπισμένοι, οι άνεργοι σε μια μεταρρύθμιση που δεν έχει κανένα φως στην άκρη του τούνελ; Με την ευρωπαϊκή πολιτική ελίτ να αδυνατεί να δώσει λύσεις, σκηνές σαν αυτές του Δεκέμβρη στην Αθήνα του 2008, ή του Λονδίνου και της Ρώμης το 2010, ίσως γίνουν καθημερινό μοτίβο στα δελτία ειδήσεων.
Ομως ο κόσμος μας δεν είναι μόνο η Ευρώπη. Στην Ασία και τη Νότιο Αμερική οι αριθμοί ευημερούν, οι άνθρωποι ζουν καλύτερα, κερδίζουν περισσότερα, κάνουν όνειρα. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο, πως μια από τις ελάχιστες θετικές ειδήσεις της χρονιάς, η σωτηρία των χιλιανών μεταλλωρύχων, ήρθε από το νότιο ημισφαίριο.
Στον απολογισμό της χρονιάς που έφυγε τα περισσότερα γεγονότα ήταν αναμενόμενα. Οι πόλεμοι στο Αφγανιστάν και το Ιράκ συνεχίστηκαν χωρίς θεαματικά αποτελέσματα, το Μεσανατολικό έμεινε κολλημένο στην άμμο -παρά τους νεκρούς του Μαβί Μαρμαρά- οι δύο διασκέψεις για το περιβάλλον και την υπογραφή του νέου Κιότο απέτυχαν, οι εκλογές στην Αίγυπτο, το Ιράν και τη Λευκορωσία ήταν μια φάρσα, με μόνο χαμένο σε εκλογική αναμέτρηση τον Ομπάμα, που έχασε όπως όλοι περίμεναν τον έλεγχο του Κογκρέσου.
Κατά τα άλλα, η αποκάλυψη του παράνομου εμπορίου οργάνων που έκαναν στο Κόσοβο οι αντάρτες του ΟΥΤΣΕΚΑ με την κάλυψη του Χασίμ Θάτσι ήταν πράγματι έκπληξη, καθώς ένας άνθρωπος, ο ελβετός βουλευτής Ντικ Μάρτι, τα έβαλε με τους ισχυρούς και αποκάλυψε την αλήθεια που ήθελαν να κρύψουν. Οσο οι θεσμοί αδυνατούν, όσο οι μεγάλες ιδέες εκλείπουν, οι άνθρωποι γίνονται και πάλι σημαντικοί.
Κι ήταν ένας απλός, άγνωστος άνθρωπος που δημιούργησε την είδηση της χρονιάς. Ο Αυστραλός Τζούλιαν Ασάντζ και το WikiLeaks δεν έφεραν μόνο ένα τσουνάμι αποκαλύψεων μέσα από τα διπλωματικά έγγραφα των Ηνωμένων Πολιτειών που άρχισαν να δημοσιοποιούνται στο Διαδίκτυο. Εφεραν και μια επανάσταση στα ΜΜΕ, έναν άλλον τρόπο δημοσιογραφίας και εγκαινίασαν έναν νέο, ψηφιακό ακτιβισμό. Ο Ασάντζ θα είναι είδηση και το 2011, με τη συνέχεια των αποκαλύψεών του και βεβαίως τη δίωξή του που απεργάζονται στην Ουάσιγκτον και τη Στοκχόλμη. Μπορεί να πεθαίνει ο παλιός κόσμος χωρίς να έχει ακόμη αναδυθεί ο καινούριος, όμως τα παιχνίδια της εξουσίας παραμένουν τα ίδια ανά τους αιώνες.
Οι ακάλυπτες επιταγές του 2010 θα σφραγίσουν το 2011, χρονιά καθοριστική για το μέλλον του ευρώ και της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Μπορεί η Εσθονία να γίνεται από χθες η 17η χώρα μέλος της ευρωζώνης, όμως η Πορτογαλία ετοιμάζεται να γίνει η τρίτη χώρα του ευρωκλάμπ που θα προσφύγει στην τρόικα. Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα τρίζει, η Ευρώπη στερείται ιδεών, βούλησης, αλληλεγγύης και προπάντων ηγεσίας. Απέναντι στις διψασμένες για αίμα αγορές, στέκει μια Μέρκελ που μόνο της μέλημα είναι οι αλλεπάλληλες τοπικές εκλογικές αναμετρήσεις του 2011, στις οποίες αναμένεται να χάσει πανηγυρικά. Αυτό, λένε οι αναλυτές, δικαιολογεί την έλλειψη θάρρους, εκ μέρους της. Ουσιαστικά, η Μέρκελ καθυστερεί γιατί θα έχει πολιτικό κόστος. Κάνει, δηλαδή, ό,τι έκαναν και οι έλληνες πολιτικοί επί τόσα χρόνια.
Αν τη χρονιά που πέρασε το μεγάλο παραμύθι ήταν η πράσινη οικονομία, φέτος θα είναι η ανάπτυξη. Μια ανάπτυξη στην οποία όσο πλησιάζεις προς τον στόχο, τόσο αυτός απομακρύνεται .