Η φοινικο… λαγνεία συνεχίζεται

Την ώρα που η επιδημία του Kόκκινου σκαθαριού σκοτώνει τους φοίνικες και η σωτηρία τους κοστίζει ακριβά, oι δήμαρχοι της χώρας μας επιμένουν σε αυτή τη λανθασμένη περιβαλλοντικάκαι ασύμφορη οικονομικά επιλογή.

Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΦΩΤΙΑΔΗ,
Γιατί τόσος ντόρος με τους φοίνικες; Αυτός θα μπορούσε να είναι ο τίτλος των όσων ακατανόητων ως προς την κηποτεχνία διαδραματίζονται εδώ και χρόνια στην Ελλάδα. Το εξωτικό δέντρο εισάγεται έναντι υψηλού αντιτίμου, φυτεύεται, μολύνεται από το θανατηφόρο Κόκκινο ρυγχωτό σκαθάρι, κόβεται, θάβεται και μετά η ιστορία επαναλαμβάνεται. Παρά την κοινοτική οδηγία για μέτρα καραντίνας (2007/365/ΕΚ) και τη δραματική κατάσταση λόγω της επιδημίας που επικρατεί, ο φοίνικας δεν έχει χάσει την αίγλη του. Αντίθετα, παραμένει η πρώτη επιλογή ξενοδόχων, ιδιωτών αλλά και πολλών δημάρχων. Αν συνεχίσουμε έτσι, τα ελληνικά θέρετρα σε λίγα χρόνια θα θυμίζουν Μαϊάμι στην πιο μεσογειακή εκδοχή.

«Αυτό το δέντρο δεν υπάρχει πουθενά σχεδόν στην ελληνική φύση, αλλά κυριαρχεί στις ελληνικές πόλεις και στα ξενοδοχεία», παρατηρεί ο ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ Κρίτων Αρσένης. Η τάση αυτή έχει εξαπλωθεί σε όλη την Ελλάδα, όμως επεκτείνεται και σε όλη την Ευρώπη όχι μόνο στη μεσογειακή ζώνη, αλλά και σε χώρες με βαρύ κλίμα όπως η Τσεχία! «Κάποιοι νομίζουν ότι ο φοίνικας είναι ένα άγαλμα που προσδίδει στυλ στο χώρο τους», παρατηρούν σαρκαστικά οι απανταχού φυσιολάτρες. Το φυσικό ελληνικό τοπίο αλλοιώνεται. «Τα πλατάνια, τα κωνοφόρα, τα εσπεριδοειδή, οι βελανιδιές και τόσα άλλα γνώριμα είδη του ελληνικού τοπίου αντικαθίστανται ή περικυκλώνονται από φοινικοειδή», επισημαίνει ο ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ. Στο Δήμο Κηφισιάς, στα παρτέρια όπου ενδημούν τα ιστορικά πλατάνια της περιοχής, προστέθηκαν και φοινικάκια…

Περιβαλλοντικός κίνδυνος

«Το πρόβλημα με τους φοίνικες είναι πολύ πιο σύνθετο απ’ όσο νομίζουμε», αναφέρει στο ΟΙΚΟ διακεκριμένος επιστήμονας, ο οποίος θέλησε να κρατήσει την ανωνυμία του, αφού το θέμα των φοινίκων εγείρει έντονες αντιδράσεις σε όλους τους χώρους. «Είναι περιβαλλοντικό – τοπιολογικό – οικονομικό – εμπορικό και, τέλος, φυτοπροστατευτικό πρόβλημα», υπογραμμίζει. Ωστόσο, μέχρι σήμερα ο δημόσιος διάλογος αναλώνεται γύρω από μεθόδους για τον αφανισμό του Kόκκινου ρυγχωτού σκαθαριού (Rhynchophorus ferrugineus), αλλά και την ταυτόχρονη διάσωση του δέντρου. Αποκορύφωμα των διλημμάτων της ελληνικής Πολιτείας, όπου για αρκετά χρόνια κανένας φορέας δεν αναλάμβανε την ενδεδειγμένη καταστροφή και ταφή του άρρωστου φοίνικα, ήταν η κατ’ εξαίρεσιν απόφαση το Σεπτέμβριο του 2009 χρήσης απαγορευμένων φυτοφαρμάκων για τρεις μήνες, ώστε να ψεκαστούν οι φοίνικες που είχαν πληγεί. Κάτι, που παρά την επικινδυνότητά του, δεν αποδείχτηκε αποτελεσματικό. «Είναι απορίας άξιον, γιατί οι δήμοι, οι οποίοι ως επί το πλείστον έχουν περιορισμένα οικονομικά, δεν επιλέγουν να φυτέψουν ένα πεύκο που κάνει 60 ευρώ και προσφέρει δροσιά και σκιά, αλλά ένα φοίνικα των 3.000 ευρώ», παρατηρούν οι σκεπτικιστές.

Ο φοίνικας ως φυτό δεσμεύει πολύ μικρό ποσοστό CO2, αργεί πολύ να μεγαλώσει και σκιάζει ελάχιστα. Σύμφωνα με πληροφορίες, το 2004-05, και ενώ ήδη η ύπαρξη του σκαθαριού ήταν γνωστή, ο Δήμος Ηρακλείου Κρήτης αγόρασε 500 φοίνικες έναντι 3.000 ευρώ τον έναν. Επειτα από δύο χρόνια και ενώ τα δέντρα είχαν καταστραφεί, ο ίδιος δήμος πλήρωσε ένα συνεργείο -300 ευρώ ανα φοίνικα- για να τους απομακρύνει… Ομως και στη λεωφόρο Συγγρού φυτεύτηκαν φοίνικες ως ένα εξωτικό διακοσμητικό με κόστος εκάστου 1.750 ευρώ ανά μέτρο! Αυτοί που σίγουρα «τρίβουν» τα χέρια τους είναι οι φυτωριούχοι και εισαγωγείς των φοινίκων, οι οποίοι πωλούν έναντι αδράς αμοιβής το φυτό και μετά συνήθως τα αντίστοιχα χημικά σκευάσματα για την καταπολέμηση του σκαθαριού. Αυτά τα δύο, δυστυχώς, πάνε πακέτο. Σήμερα, παρά τα όσα είναι γνωστά, βρίσκει κανείς μεγάλη ποικιλία. Σε φυτώριο όπου απευθύνθηκε το ΟΙΚΟ, με 6 ή 8 ευρώ μπορείτε να αγοράσετε ένα μωρό-φοινικάκι σε γλάστρα και με 150 ευρώ ένα δενδρύλλιο με κορμό. Η επιχείρηση αναλαμβάνει και εισαγωγές μεγάλων φοινίκων από περιοχές που δεν έχουν πληγεί, αλλά η τιμή ξεπερνά τα 1.000 ευρώ, ενώ απαιτείται και η συμβολή γερανού για τη φύτευση και τη μεταφορά. Και όσον αφορά τις ανησυχίες του πιθανού αγοραστή, ο φυτωριούχος τον καθησυχάζει με δικαιολογίες περί ψεκασμών κ.λπ. Ολα καλά, όλα ανθηρά, δηλαδή…

Το φαινόμενο της Κρήτης

Στην Κρήτη, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις καταγγέλλουν την εκτεταμένη φύτευση εισαγόμενων φοινίκων ή δενδρυλλίων από τοπικό φυτώριο και στους τέσσερις νομούς. Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, ξεριζώνονται άλλα δένδρα για να αντικατασταθούν με φοίνικες, όπως έγινε στην παραλία Κουμ Καπί. Οσοι υπερασπίζονται την ύπαρξή τους στo νησί, υπενθυμίζουν ότι το κλίμα ευνοεί την ανάπτυξή τους. Είναι αλήθεια ότι το φοινικόδασος στο Βάι υπάρχει εδώ και αιώνες, ωστόσο η ποικιλία των δέντρων δεν είναι η ίδια με αυτή που με τόσο ζήλο φυτεύουμε. To είδος στο Βάι ονομάζεται φοίνικας του Θεόφραστου, ενώ ο εισαγόμενος είναι κυρίως ο Κανάριος.

Αρχικά, οι ειδικοί έκριναν ότι ο πρώτος ήταν άτρωτος στο σκαθάρι, αλλά συν τω χρόνω και δεδομένης της εξάπλωσης, τώρα έχουν αρχίσει όλοι να αμφιβάλλουν. «Ακριβώς επειδή έχουμε το Βάι (προστατευόμενη περιοχή, που ανήκει στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά), οφείλουμε να πάψουμε τη φύτευσή τους», λέει στο ΟΙΚΟ ο κ. Μανώλης Τσαντάκης, μέλος του περιβαλλοντικού συλλόγου Δήμου Ιτάνου και δημοτικός σύμβουλος, και επισημαίνει πως «παρόλο που το πρόβλημα είναι γνωστό, περιμετρικά της περιοχής φυτεύονται φοίνικες».

Υπενθυμίζεται ότι κάθε σκαθάρι κάνει 300 αυγά που εκκολάπτονται μέσα σε 2-5 μέρες και τρέφονται από τα φύλλα και τους χυμούς των δέντρων, ενώ μεταφέρεται από το ένα φοινικόδεντρο στο άλλο ακόμα και σε απόσταση 7 χλμ. «Το έντομο έχει πολλαπλασιαστεί· στο Ηράκλειο μπήκε στις αυλές των σπιτιών και σε αυτοκίνητα», περιγράφει ο κ. Τσαντάκης. «Είναι θέμα χρόνου να φτάσει στο Βάι», συμπληρώνει. Εν μέσω οικονομικής κρίσης, το Φεβρουάριο του 2010 εγκρίθηκε από το Ταμείο Δασών του υπουργείου Περιβάλλοντος, μετά από παρέμβαση του υφυπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κ. Καρχιμάκη, το ποσό των 400.000 ευρώ για τη σωτηρία του Βάι. Σύμφωνα με πηγές, αναμένεται ένα αντίστοιχο κονδύλι για την αντιμετώπιση των άρρωστων φοινίκων σε όλο το νησί. Αποτελεί, όμως, αυτό λύση ή, απλώς, δίνεται παράταση στην οριστική επίλυση του προβλήματος και τροφή για «αναζωογόνηση» της επιδημίας που μας ήρθε από την Αίγυπτο; «Φέτος, που είναι και το Παγκόσμιο Ετος Βιοποικιλότητας, ήρθε η ώρα να εξετάσουμε σοβαρά το ενδεχόμενο της απαγόρευσης της περαιτέρω φύτευσης φοινικοειδών στην Ελλάδα», καταλήγει ο κ. Αρσένης.

Μέθοδοι αντιμετώπισης

Μετά από χρόνια μελέτης σε πανεπιστημιακά ιδρύματα της Ιταλίας, οι ειδικοί παρουσίασαν το οικολογικό μηχάνημα ecopalm. Χάρη στη θερμότητα που εκπέμπουν τα μικροκύματα θεραπεύει το φοίνικα, με εξαίρεση μόνο τις πολύ προχωρημένες καταστάσεις, όπου ουσιαστικά αποστειρώνει το δέντρο προτού αυτό θαφτεί. Οσον αφορά το κόστος της αγοράς του, αυτό κυμαίνεται στις 150.000 ευρώ (www.ecopalm.gr). Μια άλλη μέθοδο προτείνει ο εφευρέτης δρ Τίμος Βενετσιάνος. Διαβρέχει τα φυτά με ένα παρασκεύασμα – πατέντα, το οποίο στεγνώνει ουσιαστικά το χώρο, μέσα σε 15 με 20 μέρες, όπου φωλιάζει το σκαθάρι, το οποίο και πεθαίνει. Παράλληλα, όταν το παρασκεύασμα αποδομείται, παράγει άζωτο, που βοηθά στην αναζωογόνηση του φυτού, ενώ περιέχει και ιχνοστοιχεία. Το κόστος της μεθόδου είναι πολύ χαμηλό και υπολογίζεται στα 40 ευρώ ανά φοίνικα. Πληροφορίες www.bio-tev.gr