Ο Carlo Maria Cipolla ήταν ένας Ιταλός ιστορικός οικονομολόγος (15 Αυγ 1922 – 5 Σεπ 2000). Στην ακαδημαϊκή του πορεία ενδιαφέρθηκε για τις αιτίες διαφόρων οικονομικών και κοινωνικών καταστάσεων, σε αντίθεση με την κλασική οικονομική ανάλυση της συσχέτισης γεγονότων και αριθμών και έγινε επίσης γνωστός για την εργασία του στον υπερπληθυσμό και την ανθρώπινη ηλιθιότητα.
Σπούδασε μεταξύ άλλων στα πανεπιστήμια της Σορβόννης και στο London School of Economics, δίδαξε σε σημαντικά παν/μια του κόσμου, ενώ δέχθηκε το βραβείο του ιδρύματος Balzan διότι “θεωρήθηκε από τους ομοτίμους του ένας ηγέτης στην οικονομική ιστορία, που ήξερε πως θα ενsταλάξει ένα πνεύμα καινοτομίας και χάρις στην πνευματική του περιέργεια και με εύστοχη σκέψη και μεθοδολογία και μέσω ιδιαίτερης έρευνας του πρωτογενούς υλικού, συνδύασε την μακρο-ιστορική προσέγγιση με μελέτες στην μακρο-ιστορία, δίνοντας έργα μεγάλης πρωτοτυπίας και δύναμης, τα οποία καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα οικονομικών και πολιτιστικών πεδίων”.
Η γνωστότερη δουλειά του ήταν δύο μελετήματα πάνω στην οικονομία, που δημοσιεύτηκαν το 1988 υπό τον τίτλο “Allegro ma non troppo” – ένας γνωστός μουσικός όρος που υποδηλώνει το παίξιμο “γρήγορα αλλά όχι πολύ γρήγορα” σε ελεύθερη μετάφραση. Η πρώτη μελέτη, “Οι Βασικές Αρχές της Ανθρώπινης Ηλιθιότητας”, διαπραγματεύονταν το περίφημο θέμα της βλακείας – με έναν εξόχως πρωτότυπο τρόπο βεβαίως. Οι ηλίθιοι θεωρούνται ως μια διακριτή ομάδα, πολύ ισχυρότερη από ισχυρούς οργανισμούς όπως η Μαφία ή το βιομηχανικό λόμπυ, οι οποίοι χωρίς κανονισμούς ηγέτες ή μανιφέστα ωστόσο κατορθώνουν να λειτουργούν με εξαιρετική αποτελεσματικότητα και απίστευτο συντονισμό.
Οι πέντε βασικοί νόμοι της ηλιθιότητας κατά τον Cipolla:
- Πάντοτε και αναπόφευκτα ο καθένας μας υποεκτιμά πόσοι ηλίθιοι κυκλοφορούν.
- Η πιθανότητα κάποιος να είναι ηλίθιος είναι ανεξάρτητη κάθε άλλου χαρακτηριστικού που το άτομο έχει.
- Ένα άτομο είναι ηλίθιο εάν προκαλεί ζημία σε ένα άλλο άτομο η ομάδα ατόμων χωρίς την εμπειρία προσωπικού οφέλους, ή ακόμα χειρότερα προκαλώντας ζημία στον εαυτό του.
- Οι μη-ηλίθιοι άνθρωποι πάντοτε υποτιμούν το ζημιογόνο δυναμικό των ηλιθίων ανθρώπων• συστηματικά ξεχνούν ότι παντού και πάντοτε και σε κάθε περίσταση η συσχέτιση ή η σύνδεση με ηλίθια άτομα οπωσδήποτε συνιστά ένα δαπανηρό σφάλμα.
- Ένα ηλίθιο άτομο είναι ο πλέον επικίνδυνος τύπου ανθρώπου που υπάρχει.
Ως απόρροια του τρίτου νόμου, ο Cipolla προσδιορίζει δύο παράγοντες κατά την εξέταση της ανθρώπινης συμπεριφοράς:
- κέρδη και ζημίες που ένα άτομο προκαλεί στον εαυτό του, και
- κέρδη και ζημίες που ένα άτομο προκαλεί στους άλλους.
Δημιουργεί λοιπόν μία γραφική παράσταση, με τον πρώτο παράγοντα στον άξονα των χ και τον δεύτερο παράγοντα στον άξονα των ψ, από την οποία προκύπτουν τέσσερις ομάδες ανθρώπων:
- οι έξυπνοι άνθρωποι (το τεταρτημόριο άνω δεξιά),
- οι αβοήθητοι/αφελείς άνθρωποι (άνω αριστερά),
- οι άρπαγες/ληστές (κάτω δεξιά), και
- οι ηλίθιοι άνθρωποι (κάτω αριστερά).
(Εικόνα: Wikipedia)
Μεταξύ άλλων, ο Cipolla εστιάζει περαιτέρω στον ορισμό του Άρπαγα και του Αφελούς, θεωρώντας ότι αυτοί μπορούν είτε να προσθέσουν είτε να αφαιρέσουν από το γενικό καλό βάσει των σχετικών κερδών/ζημιών που προκαλούν στον εαυτό τους και στην κοινωνία. Ένας άρπαγας μπορεί να πλουτίσει τον εαυτό του περισσότερο ή λιγότερο σε σχέση με το πόσο φτωχαίνει την κοινωνία και ένας αφελής μπορεί να πλουτίσει την κοινωνία περισσότερο ή λιγότερο σε σχέση με το πόσο φτωχαίνει τον εαυτό του. Η ιδέα αυτή μπορεί να αναπαρασταθεί γραφικώς με μία γραμμή με κλίση -1 που τέμνει το 2ο και 4ο τεταρτημόριο διερχόμενη από το σημείο τομής των αξόνων κ.α.
Πηγή: Wikipedia