Όχι στην εκτροπή του Αχελώου – Όχι στο φράγμα Μεσοχώρας
Στις πιο ζεστές μέρες του καλοκαιριού τολμάμε να ανοίξουμε το πιο καυτό, ίσως, θέμα της εποχής: το θέμα των νερών, της ενέργειας, της προστασίας των ποταμών γενικά, αλλά και του Αχελώου ειδικά.. Ζητήματα παγκόσμια που στην Ελλάδα – στη Θεσσαλία και στα Τρίκαλα, ιδιαίτερα – έχουν πάρει εκρηκτικές διαστάσεις. Δεν είναι μόνο το τεράστιο πρόβλημα της έλλειψης νερών για άρδευση και ύδρευση, είναι και το θέμα της μόλυνσης των υδατικών αποθεμάτων, είναι το πρόβλημα της ποιότητας του πόσιμου νερού και, κυρίως, η καταστροφή και η μόλυνση των ποταμών μαζί με τη δραματική πτώση του υδροφόρου ορίζοντα. Στην εποχή, όμως, της κλιματικής αλλαγής πρέπει με την ίδια ένταση να δούμε όχι μόνο πόση ενέργεια και πως την καταναλώνουμε, αλλά και πως την παράγουμε.
Στη σημερινή κατάσταση δεν φτάσαμε από την κακή μας την τύχη. Ευθύνη έχουν οι πολιτικές που εφαρμόζονται σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Η εμπέδωση μιας αντίληψης τόσο στους χρήστες όσο και στους αρμόδιους φορείς ότι το νερό είναι ένας αστείρευτος πόρος, η ανεξέλεγκτη εξάπλωση των γεωτρήσεων, η εγκληματική μόλυνση των ποταμών από τα φυτοφάρμακα, τις βιομηχανικές και αστικές χρήσεις, ταυτόχρονα με την παντελή απουσία πολιτικών ουσιαστικής διαχείρισης των υδατικών αποθεμάτων, συνέβαλαν στο να φτάσουμε στη σημερινή δραματική κατάσταση στην Ελλάδα και στη Θεσσαλία ειδικότερα.
Το επιχειρούμενο (διαρκώς) έγκλημα της εκτροπής του Αχελώου, παρά τις τέσσερις αρνητικές αποφάσεις του ΣτΕ στην πορεία των χρόνων και σε αναμονή της απόφασης από ΔΕΚ, παρά τις απανωτές κοινοτικές οδηγίες, παρά την απόλυτη και κατηγορηματική άρνηση της Κομισιόν να χρηματοδοτήσει αυτό το ανοσιούργημα, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της μεταπολεμικής ”ανάπτυξης” με ”ποσοτικά” μονάχα κριτήρια, σε βάρος πάντα του περιβάλλοντος, του φυσικού πλούτου και της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας, σε βάρος της ποιότητας της ζωής μας, σε βάρος, εν τέλει, της ίδιας μας της ζωής …
… Και ο Αχελώος; Ο μεγαλύτερος σε μήκος φυσικός υδάτινος δρόμος της ελληνικής επικράτειας; Η πλούσια πανίδα και χλωρίδα του; Από τα μοναδικά παγκοσμίως το Δέλτα του! Τι θα απογίνει; 600 εκατ. κυβικά το χρόνο – λένε – θα εκτραπούν μονάχα. Αντί για 1,5 δισ. που ήταν αρχικά. Πρέπει λοιπόν να είμαστε και ευχαριστημένοι που μας κάνουν και έκπτωση! Και η Θεσσαλία; Τον έχει όντως ανάγκη το … μυθικό θεό της αρχαιότητας; Ποιοι αλήθεια ευθύνονται για τις χιλιάδες παράνομες γεωτρήσεις στον κάμπο; Για την αποξήρανση του εξαιρετικού κάλλους υγροβιότοπου της Κάρλας; Για την κατασπατάληση των πλούσιων υδατικών αποθεμάτων της θεσσαλικής γης; Για τη φοβερή ρύπανση από λιπάσματα, φυτοφάρμακα, αστικά και βιομηχανικά απόβλητα του Πηνειού;
Και τώρα; Υπάρχει τρόπος να σωθεί η κατάσταση; Σίγουρα ναι. Αρκεί να θεσπιστεί επειγόντως υπουργείο (ναι, υπουργείο!) – αμιγώς – Περιβάλλοντος και Υδατικής Πολιτικής, γιατί όπως λέει και ο ποιητής, ”το μέλλον έχει πολλή ξηρασία”. Υπάρχουν τρόποι ήπιας μορφής για την εξασφάλιση υδατικών πόρων για τον κάμπο. Όπως είναι η άμεση καταγραφή και κατάργηση όλων των παράνομων γεωτρήσεων, η κατασκευή πολλών μικρών ταμιευτήρων στα γύρω ορεινά, ο τεχνητός εμπλουτισμός των υπόγειων υδροφορέων, ο δραστικός περιορισμός των εξαιρετικά υδροβόρων καλλιεργειών όπως το μπαμπάκι, που, έτσι κι αλλιώς, είναι βέβαιο ότι, έστω και περιορισμένα τώρα, δεν θα επιδοτούνται στο διηνεκές. Ακόμη, η εφαρμογή μεθόδων άρδευσης υψηλής απόδοσης που εξασφαλίζουν ταυτόχρονα σημαντική εξοικονόμηση νερού και ηλεκτρικής ενέργειας, όπως τα στάγδην συστήματα, η χρησιμοποίηση αστικών λυμάτων έπειτα από επεξεργασία κ.ο.κ. Εναλλακτικές λύσεις υπάρχουν πολλές. Που δεν χωρούν όμως σε αγύριστα (υπουργικά) κεφάλια. Εάν συνεχίσουμε με τον ίδιο τρόπο διαχείρισης των νερών δεν μας φτάνουν ούτε 10 Αχελώοι.
Η εμμονή στις κατασκευαστικές λύσεις προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι αυξανόμενες ανάγκες σε νερό είναι ένας πλασματικός τρόπος για να αντιμετωπιστεί «στα γρήγορα» η κρίση του νερού. Πιο ασφαλής λύση μακροπρόθεσμα είναι η δέσμευση για υγιή ποτάμια και υγρότοπους, ως πρώτο βήμα για τη διατήρηση του νερού, η οποία μπορεί να συμπληρώνεται από άλλες μεθόδους, όσο το δυνατό πιο βιώσιμες, και μόνο όταν αυτές είναι απολύτως απαραίτητες.
Η σύγχρονη επιστημονική προσέγγιση στην αντιμετώπιση των προβλημάτων λειψυδρίας έχει ξεπεράσει τις παρωχημένες εμμονές στα μεγαλεπήβολα κατασκευαστικά έργα, όπως οι εκτροπές των ποταμών. Η διεθνής επιστημονική κοινότητα τονίζει συνεχώς την ανάγκη για ολοκληρωμένη και μακροπρόθεσμη διαχείριση των υδάτινων πόρων και κατεπείγουσα προστασία των φυσικών διαδρομών του νερού. Στην Ελλάδα, δυστυχώς, έχουμε «κολλήσει» στη σκανδαλώδη πλέον εκτροπή του Αχελώου, που όχι απλώς δε θα λύσει κανένα πρόβλημα, αλλά αντίθετα θα προκαλέσει σειρά από σοβαρές επιπτώσεις και θα κοστίσει τεράστια ποσά στον κρατικό προϋπολογισμό, (500 εκ. ευρώ μέχρι τώρα και άλλα 300 εκ. ευρώ για να ολοκληρωθεί), καταδικάζοντας τους Θεσσαλούς αγρότες σε αφανισμό και τον κάμπο σε ερημοποίηση. Οι αγρότες είναι το πρώτο και μεγαλύτερο θύμα αυτού του «φαραωνικού» έργου και όσοι επιμένουν σε αυτό έχουν μεγάλη ευθύνη.
Την ίδια στιγμή, στη Μεσοχώρα ολοκληρώνεται ακόμα ένα έγκλημα, ένα μεγάλο φράγμα που η τεχνητή του λίμνη θα εξαφανίσει χωριά όπως η Μεσοχώρα, το Αρματωλικό και άλλους παραποτάμιους οικισμούς της περιοχής. Θα αφανίσει τον πολιτισμό και την πολιτιστική κληρονομιά μιας ολόκληρης περιοχής. Η πολιτεία, αδυνατώντας για δεκαετίες να πείσει την τοπική κοινωνία και του Μεσοχωρίτες για την αναγκαιότητα των έργων, καταφεύγει για ακόμη μια φορά σε αναγκαστικούς νόμους – 3734/2009 – που όχι μόνο παραδίδουν το χωριό στα συμφέροντα, αλλά ταυτόχρονα παραβιάζουν κατάφωρα το νομικό μας πολιτισμό μαζί με κάθε αίσθηση περί δικαίου και δημοκρατίας. Πολιτιστικά μνημεία ιδιαίτερης σημασίας, όπως το Βυζαντινό Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου στο Μυρόφυλλο, γέφυρες και παλιοί οικισμοί θα χαθούν για πάντα κάτω από το νερό και θα θυσιαστούν στο βωμό μια αβέβαιης «ανάπτυξης» και των συμφερόντων, αν ολοκληρωθεί και το φράγμα της Συκιάς.
Αν τα τεράστια ποσά που σκανδαλωδώς δαπανούνται για τα έργα της εκτροπής, επενδύονταν σε μικρότερα και συμβατά με το περιβάλλον και τον άνθρωπο έργα, το πρόβλημα της λειψυδρίας στην Θεσσαλία θα είχε προ πολλού αντιμετωπιστεί. Ταυτόχρονα, δεν θα είχαμε αυτές τις μη αναστρέψιμες βλάβες στο περιβάλλον και την πολιτιστική μας κληρονομιά.
Όχι στον αφανισμό της Μεσοχώρας
Η υπόθεση της προστασίας του περιβάλλοντος σε συνθήκες κλιματικής αλλαγής και υπερθέρμανσης του πλανήτη είναι υπόθεση όλων μας. Η προστασία των ποταμών μας και η εξασφάλιση για ολόκληρο τον πληθυσμό δωρεάν ποιοτικού πόσιμου νερού, είναι ανθρώπινο δικαίωμα και βασική υποχρέωση της πολιτείας. Η παραγωγή ενέργειας από μεγάλα φράγματα – πάνω από 15 μ. ύψος – δεν μπορεί να θεωρείται ΑΠΕ γιατί οι βλάβες που προκαλούν στο περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες, είναι τόσο μεγάλες και ανεπανόρθωτες σε βαθμό που καμία επιστημονική μέθοδος δεν μπορεί να τις αποτιμήσει.
Η υπερβολική προβολή, τελευταία, του ενεργειακού χαρακτήρα του έργου δεν είναι παρά μια προσπάθεια να αξιοποιηθεί ο έντεχνα καλλιεργούμενος μύθος της έλλειψης ηλεκτρικής ενέργειας. Πρόκειται για το ιδεολογικό υπόβαθρο της ίδιας πολιτικής που προσπάθησε, ταυτόχρονα, να φέρει το λιθάνθρακα, που επεκτείνει, αντί να “συμμαζεύει” τις μονάδες λιγνίτη, που επιχειρεί να δημιουργήσει νέα ενεργειακά κέντρα φυσικού αερίου (αντί να αξιοποιεί το φυσικό αέριο στην τελική κατανάλωση). Και όλα αυτά γιατί; Για να έχει έδαφος ο “ανταγωνισμός” των οικονομικών μεγαθηρίων, στο νέο περιβάλλον της απελευθερωμένης αγοράς ενέργειας.
Σήμερα, όμως, χιλιάδες πολίτες σε όλη την Ελλάδα συνειδητοποιούν, μέσα από την εμπειρία και τους αγώνες τους για τα ζητήματα της ενέργειας, ότι αυτή η επιλογή δεν είναι μονόδρομος. Ούτε η συνεχής αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, ούτε οι τρόποι παραγωγής της (ορυκτά καύσιμα, μεγάλα φράγματα, για παράδειγμα) είναι δεδομένα. Υπάρχουν εναλλακτικά οικονομικά μοντέλα και καταναλωτικά πρότυπα που μπορούν να υπηρετήσουν λογικές χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης. Υπάρχει η εξοικονόμηση ενέργειας και η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας. Υπάρχουν οι τεχνικές των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Λείπει, όμως, η πολιτική βούληση, την ίδια ώρα που περισσεύει η έγνοια για το κέρδος.
Εκεί στο θέατρο της επαπειλούμενης καταστροφής, στη Μεσοχώρα 5-15 Αυγούστου, ας ανοίξουμε τη συζήτηση για τα μεγάλα θέματα της ενέργειας και του νερού, για τα ζητήματα της ιδιωτικοποίησης των φυσικών πόρων και της καταστροφής των ποταμών. Ας σχεδιάσουμε τα επόμενα κοινά βήματά μας για να σταματήσουμε τελεσίδικα την εκτροπή, αλλά και το φράγμα της Μεσοχώρας. Ας αποπειραθούμε την οικοδόμηση ενός μεγάλου ριζοσπαστικού οικολογικού κινήματος, το οποίο κερδίζοντας τη μάχη του Αχελώου και της Μεσοχώρας, να μπορεί μελλοντικά να βάζει φραγμούς στα κάθε είδους σχέδια των συμφερόντων και των κυβερνήσεων, πού καταστρέφουν τη φύση, το περιβάλλον και την πολιτιστική κληρονομιά, παραδίδοντας τους ελεύθερους χώρους και τους φυσικούς πόρους στην άγρια εκμετάλλευση.