Οικολογία και Πολιτική Οικολογία
Τα πράγματα στη θέση τους

Ο οικολογικός χώρος παρουσιάζεται στο δημόσιο βίο  με δύο μορφές. Από τη μία μεριά υπάρχουν οι οικολογικές οργανώσεις που στη μεγάλη τους πλειοψηφία, στην Ελλάδα τουλάχιστον, είναι οργανώσεις της λεγόμενης «καθαρής» οικολογίας και από την άλλη μεριά υπάρχουν ορισμένες που ακολουθούν την λεγόμενη «πολιτική οικολογία». Οι οργανώσεις της «καθαρής» οικολογίας συνίστανται από πρόσωπα τα οποία ανεξάρτητα από κομματική ένταξη συγκροτούν ενώσεις προσώπων με αποκλειστικό σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος και την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής. Οι οργανώσεις αυτές απαρτίζονται, πολλές φορές, από ολιγομελείς ομάδες που με μεράκι, με ποιότητα και συχνά επιστημονικότητα, προσεγγίζουν τα διάφορα περιβαλλοντικά ζητήματα και αγωνίζονται για την επίλυσή τους. Με υπομνήματα, παρεμβάσεις στις αρμόδιες αρχές, καταγγελίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το Συνήγορο του Πολίτη, προσφυγές στα αρμόδια δικαστήρια, όπως το Συμβούλιο της Επικρατείας, αλλά και ακτιβισμούς που έχουν κοστίσει διώξεις και καταδίκες στα μέλη τους.

Στην κατηγορία αυτή πρέπει να κατατάξουμε και ορισμένες ομάδες, κινηματικού χαρακτήρα, που αρχίζουν τη δράση τους με αφορμή ένα συγκεκριμένο πρόβλημα στην περιοχή τους και που μπορεί να διατηρήσουν τη δράση τους μετά και από την τυχόν επίλυσή του. Η δράση αυτή μπορεί να αποκτήσει αργότερα γενικότερη μορφή και θεματολογία.

Στην ίδια κατηγορία πρέπει να θεωρήσουμε ότι ανήκουν ορισμένες από τις λεγόμενες «μεγάλες» οργανώσεις, μερικές εκ των οποίων είναι μονοθεματικού χαρακτήρα (π.χ. για χελώνες, φώκιες, ζώα κλπ.).

Στη λεγόμενη «πολιτική οικολογία» ανήκει ένας πολύ περιορισμένος αριθμός περιβαλλοντικών οργανώσεων και ένα κόμμα, οι «Οικολόγοι Πράσινοι». Το κόμμα αυτό πρεσβεύει την παρέμβαση στα οικολογικά και πολιτικά πράγματα με την κομματική λογική. Το καταστατικό τους αναφέρει πολύ λίγα πράγματα σε επίπεδο σκοπών και αρχών. Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι συγκροτούν «αυτόνομο πολιτικό φορέα που θα εκφράζει στη χώρα μας τις αξίες και τις αρχές του Πράσινου κινήματος και της πολιτικής οικολογίας». Ο φορέας αυτός έχει στενούς δεσμούς με το κόμμα των Ευρωπαίων Πράσινων. Με δεδομένη την ιδιαιτερότητα της ελληνικής οικολογικής πραγματικότητας, καθώς οι οικολογικές οργανώσεις δεν αποτελούν κομματικά παραρτήματα όπως στην Ευρώπη, τέθηκε από πολλούς εξαρχής το ανησυχητικό ερώτημα μήπως η κομματική λογική των Ελλήνων Πρασίνων οδηγήσει στην κομματικοποίηση και πολιτική εξάρτηση των ελληνικών οικολογικών οργανώσεων. Αυτό το ερώτημα παραμένει και προκάλεσε τη διαφοροποίηση δραστήριων προσώπων του οικολογικού χώρου σε σχέση με τους Οικολόγους Πράσινους.

Στο καταστατικό τους αναφέρεται ότι: «συμμετέχουν στις πολιτικές διαδικασίες για την προώθηση των αρχών της πολιτικής τους, στους θεσμούς του κράτους και της Κοινωνίας των Πολιτών».

Οι πολιτικές αρχές και αξίες αναφέρονται, μόνο επιγραμματικά, στο καταστατικό τους, το οποίο όμως αφιερώνει πολύ χώρο σε οργανωτικά ζητήματα. Συγκεκριμένα, αυτολεξεί, οι αρχές και αξίες αναφέρονται ως εξής: «οικολογική σοφία, αειφορία, κοινωνική δικαιοσύνη, μη βία, άμεση και συμμετοχική συνεργασία, σεβασμός στην ποικιλότητα, αποκέντρωση και επικουρικότητα, προστασία και αποκατάσταση των φυσικών οικοσυστημάτων, ποιότητα ζωής, ατομική και κοινωνική ευθύνη και ισονομία». Είναι φανερό λοιπόν ότι δε μπορεί κανείς εύκολα να βγάλει συμπεράσματα για τις αρχές και αξίες που διέπουν τους Οικολόγους Πράσινους, αφού αυτές δεν αναλύονται. Μπορεί επίσης να παρατηρήσει κανείς ότι οι οικολογικές αξίες έχουν δευτερεύουσα σημασία μπροστά στις κοινωνικές αξίες.

Δυστυχώς όμως όλα κρίνονται στην πράξη. Δεν μπορεί π.χ. να ξεχάσει κανείς ότι ο Γιόσκα Φίσσερ, διακεκριμένο στέλεχος του χώρου της πολιτικής οικολογίας, ως Υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας, «ευλόγησε» την επέμβαση στη Γιουγκοσλαβία. Το ίδιο επίσης έκανε και ένα άλλο στέλεχος του ίδιου κόμματος, γνωστό από το «Μάη του ‘68», ο Κον Μπετίτ.

Επικρατεί όμως μια παρανόηση. Πολλοί πολίτες πιστεύουν ότι τα μέλη των οικολογικών οργανώσεων είναι ταυτόχρονα και μέλη του κόμματος των Οικολόγων Πράσινων. Αυτό όμως είναι ανακριβές. Φυσικά ο καθείς έχει το δικαίωμα να αποφασίζει ο ίδιος τις υποστάσεις του, αλλά είναι απολύτως ανακριβές να ταυτίζεται ο χώρος της έμπρακτης και μαχόμενης οικολογίας με οποιοδήποτε πολιτικό κόμμα. Πόσο μάλλον όταν ο χώρος των ελληνικών οικολογικών οργανώσεων θεωρείται από τους κομματικοποιημένους Ευρωπαίους ως υπόδειγμα ελεύθερης έκφρασης της κοινωνίας των πολιτών.

Είναι γεγονός ότι όλα τα κόμματα κάνουν οικολογικά ανοίγματα ποντάροντας στην ευαισθησία των πολιτών γύρω από τα ζητήματα περιβάλλοντος.

Το ερώτημα όμως είναι: κάποιος πολίτης, που θέλει να βοηθήσει στην προστασία του περιβάλλοντος, πρέπει να ενταχθεί σε μια από τις οργανώσεις της «καθαρής» οικολογίας ή στο κόμμα των Οικολόγων Πράσινων; Η απάντηση στο ερώτημα, όπως τίθεται αυτό, είναι ότι οι στόχοι της προστασίας του περιβάλλοντος, κυρίως σε τοπικό επίπεδο, προωθούνται από τις οικολογικές οργανώσεις της «καθαρής» οικολογίας. Εκτός βέβαια από τα τοπικά προωθούν και τα γενικότερα ζητήματα, είτε επειδή είναι πανελλαδικού χαρακτήρα, είτε επειδή αποτελούν ένωση οργανώσεων, όπως π.χ. το Πανελλήνιο Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων (ΠΑΝΔΟΙΚΟ). Αν όμως ζητούμενο από κάποιον είναι η πολιτική ενασχόληση, τότε μπορεί να ενταχθεί στο κόμμα των «Οικολόγων Πράσινων». Θα θέλαμε εδώ να σημειώσουμε ότι το κόμμα αυτό επιχείρησε, με κομματική παρέμβαση, τη χειραγώγηση του  ΠΑΝΔΟΙΚΟ, στα τελευταία δύο συνέδριά του, με σκοπό, όπως αποδείχθηκε, να κερδίσει θέσεις και «κομματικούς πόντους» ενόψει επερχόμενων εκλογών, αδιαφορώντας για τα προβλήματα που θα δημιουργήσει.

Οι Έλληνες Πράσινοι έχουν ακόμα δρόμο, για να δείξουν ότι πρεσβεύουν ένα άλλο πολιτικό ήθος, ένα όραμα σύμφωνο με τα προτάγματα της πολιτικής οικολογίας προσαρμοσμένα στην ελληνική πραγματικότητα. Ότι έχουν διδαχθεί και μπορούν να αποφύγουν τα μεγάλα ολισθήματα των Ευρωπαίων Πράσινων, και ότι είναι ικανοί να επηρεάσουν την πολιτική ατζέντα επί της ουσίας και έξω από επικοινωνιακά τεχνάσματα. Δεν μπορεί όμως να οικειοποιούνται την ιστορία του ελληνικού οικολογικού κινήματος, ούτε να κεφαλαιοποιούν τη δράση και τους αγώνες των οικολογικών οργανώσεων. Δε μπορεί να υπάρχει μια άνευ προηγουμένου κινητικότητα για τις ευρωεκλογές σε κάθε νομό, ενώ μας καίνε απίστευτα τοπικά προβλήματα περιβάλλοντος σε όλη τη χώρα. Οι εκφραστές της πολιτικής οικολογίας ας αφήσουν παρωχημένες νοοτροπίες και ας διδαχτούν από την πανωλεθρία των «Οικολόγων Εναλλακτικών» που κόστισε 10 χρόνια στον οικολογικό χώρο μέχρι να σηκώσει ξανά κεφάλι. Ευχόμαστε πραγματικά αυτή η ωριμότητα να έρθει γρήγορα.