Παρακολουθώντας κάποια “ζωντανή” εκπομπή στην τηλεόραση, έχετε ποτέ προσέξει πώς παίζει το μάτι του παρουσιαστή, με ένα περίεργο τρόπο, πάνω-κάτω-δεξιά-αριστερά; Το φυσιολογικό θα ήταν το βλέμμα του να κατευθύνεται μέσα στην κάμερα, αλλά σε ένα σημαντικό ποσοστό του χρόνου αυτό δεν συμβαίνει: το βλέμμα του κατευθύνεται κάπου αλλού, αλλά κοντά στην κάμερα. Πού κοιτάζει ο παρουσιαστής;
Τι είναι η AGB; Δείτε την ιστοσελίδα τους: εδώ π.χ. για την Ελλάδα ( http://www.agbnielsen.com/whereweare/dynPage.asp?lang=local&id=315&country=Greece ), εδώ για την Κύπρο ( http://www.agbnielsen.net/whereweare/dynPage.asp?lang=local&country=Cyprus&id=309 ). Η εταιρεία “παρέχει ένα πλήρες φάσμα υπηρεσιών στον τομέα της μέτρησης τηλεθέασης (στοιχεία τηλεθέασης, εξειδικευμένα λογισμικά και τεχνογνωσία) για να ικανοποιήσει κάθε ανάγκη ανάλυσης των στοιχείων”. Λοιπόν το “φάσμα είναι πλήρες” – και ιδού η βασική ιδέα:
Η εταιρεία παρέχει (όχι δωρεάν, αλλά πληρώνουν αυτούς που μετέχουν στην έρευνα) ειδικές συσκευές σε νοικοκυριά, που μεταδίδουν σε κάθε χρονική στιγμή ζωντανά στην εταιρεία την πληροφορία “τι λαμβάνει ο τηλεοπτικός δέκτης”. Λένε στη ιστοσελίδα τους: “το δείγμα της μέτρησης τηλεθέασης δημιουργείται με επιστημονικό τρόπο, ώστε να είναι αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού. Τα νοικοκυριά προέρχονται από το δείγμα της Ερευνας Βάσης, και, εφόσον δεχθούν να συμμετάσχουν στην έρευνα, στις τηλεοπτικές τους συσκευές εγκαθίστανται μετρητές τηλεθέασης που συγκεντρώνουν τα στοιχεία για την παρακολούθηση του κάθε μέλους του νοικοκυριού”. Η πληροφορία αυτή επεξεργάζεται συγκεντρωτικά και ακαριαία και δημιουργούνται επεξεργασμένες πληροφορίες στοιχείων τηλεθέασης, οι οποίες παρέχονται (όχι δωρεάν, αλλά με αμοιβή) στους πελάτες.
Για το σύστημα συλλογής των στοιχείων αναφέρουν: “Το κεντρικό σύστημα παραγωγής των στοιχείων τηλεθέασης POLLUX αναπτύσσεται κεντρικά από το AGB Nielsen Media Research Corporate Support Centre και είναι κοινό για όλες τις χώρες του Ομίλου AGB Nielsen Media Research. Το σύστημα λειτουργεί με τη φιλοσοφία του black box (δηλαδή πρόσβαση στον κώδικα έχει μόνο η κεντρική εταιρεία και όχι οι κατά τόπους παροχείς στοιχείων τηλεθέασης) και εξασφαλίζει τη διαφάνεια, την αξιοπιστία και την τυποποίηση των στοιχείων. … Τα στατιστικά στοιχεία της μέτρησης καταγράφουν, για κάθε λεπτό της ημέρας, πόσα άτομα παρακολουθούσαν τηλεόραση και ποιό σταθμό. Δίνεται δε η δυνατότητα ανάλυσης του κοινού σε οποιονδήποτε συνδυασμό δημογραφικών χαρακτηριστικών, μέσω των λογισμικών επεξεργασίας”. Για κάθε χώρα υπάρχουν “τοπικές και πολυεθνικές διαφημιστικές εταιρείες που προμηθεύονται στοιχεία και υπηρεσίες από την AGB Nielsen Media Research”.
Επίσης στην ιστοσελίδα γίνεται αναφορά στα “στοιχεία ροής προγράμματος και διαφημιστικής δαπάνης”: “Για τη χρήση και την ανάλυση των στοιχείων, είναι απαραίτητη η πληροφορία για την ακριβή ώρα έναρξης και λήξης των προγραμμάτων, των διαφημιστικών μηνυμάτων, των παρουσιάσεων προγράμματος, καθώς και η διαφημιστική δαπάνη κάθε μηνύματος. Η καταγραφή των πληροφοριών αυτών γίνεται από την εταιρεία Media Services Α.Ε., και κάθε μέρα οι πληροφορίες αυτές συνδέονται με τα στοιχεία τηλεθέασης ώστε να παράγονται στοιχεία ανά εκπομπή, διαφημιστική εκστρατεία κλπ., ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε χρήστη”. Τα “στοιχεία ροής” παρέχονται μόνο στους πελάτες τους, οι οποίοι έχουν πρόσβαση ως χρήστες, μέσω ειδικού λογισμικού στο σύστημα πληροφοριών, εισερχόμενοι online με ένα όνομα χρήστη και έναν κωδικό – “ζωντανά”.
Η εταιρεία είναι πολυεθνική. Όπως βλέπουμε στη σελίδα της, έγινε στην Αθήνα την 1η Ιουλίου 2008 το “13ο παγκόσμιο συνέδριο του Ομίλου AGB Nielsen Media Research”, όπου “τo χαιρετισμό του Υπουργού Επικρατείας και Κυβερνητικού Εκπροσώπου κ. Θεόδωρου Ρουσόπουλου που εκτάκτως απουσίασε διάβασε η Γενική Γραμματέας Επικοινωνίας κα Μαργαρίτα Παπαδά-Χειμώνα”.
Και πάμε στην πράξη. Όταν, για παράδειγμα, ο παρουσιαστής ειδήσεων παρουσιάζει τις “ειδήσεις” (εντός εισαγωγικών επειδή ο όρος θα απαιτούσε κάποια συζήτηση), έχει μπροστά του έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, στην οθόνη του οποίου έχει διάφορα παράθυρα. Σε κάποια από αυτά βλέπει τι δείχνουν τα ανταγωνιστικά κανάλια (που εκείνη τη στιγμή έχουν επίσης ειδήσεις ή άλλες εκπομπές) και σε ένα άλλο παράθυρο βλέπει ζωντανά “την AGB”. Σε κάθε δελτίο ειδήσεων ο κύριος δημοσιογράφος καλεί ζωντανά και δύο πολιτικούς, διότι η πείρα του έχει δείξει ότι οι καβγάδες των πολιτικών αυξάνουν την τηλεθέαση. Ξεκινά λοιπόν τη συζήτηση με τους δύο πολιτικούς κάνοντας κάποια ερώτηση και οι δύο πολιτικοί αρχίζουν… το σόου τους. Ο παρουσιαστής παρακολουθεί την AGB και βλέπει το δείκτη της AGB για το δικό του κανάλι να ανεβαίνει. Σε λίγο, μόλις ο δείκτης περίπου αρχίζει να κατεβαίνει, βάζει κάποιες προσυμφωνημένες διαφημίσεις. Όταν ο δείκτης έχει κατέβει… κάνει κάποια πονηρή ερώτηση: ο δείκτης ανεβαίνει πάλι!
Το μάτι των παρουσιαστών στις ζωντανές εκπομπές παίζει δίπλα στις κάμερες, διότι διαρκώς έχουν την προσοχή τους στραμμένη σε διάφορες οθόνες με πληροφορίες τηλεθέασης, τόσο για το δικό τους κανάλι όσο και για τους ανταγωνιστές, για να βλέπουν ποιες ενέργειες την επηρεάζουν. Και φυσικά όλα αυτά μεταφράζονται σε χρήμα, καθώς ο τηλεοπτικός χρόνος αποτιμάται σε κόστος διαφημίσεων. Διότι ο βασικός ρόλος της τηλεόρασης είναι η εξεύρεση κοινού για τους διαφημιστές.
Με ειδικές και καταπληκτικές τεχνικές και “με επιστημονικό τρόπο” εξυφαίνεται η μεγάλη απάτη, για την οποία ο Όργουελ ήδη από το 1948 έγραφε στο περιβόητο “1984”. Από το 1948 πέρασαν αρκετά χρόνια, αλλά ενώ η ιδέα παραμένει η ίδια οι τεχνικές έχουν ωστόσο εξελιχθεί. Όπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα της εταιρείας: “Η AGB Nielsen Media Research (Greece) ελέγχεται σε συνεχή βάση από την Επιτροπή Ελέγχου Ερευνας Τηλεθέασης (ΕΕΕΤ) μέσω της Επιτροπής Ελεγκτών της τελευταίας. Στην ΕΕΕΤ, που έχει συσταθεί από το 1992, μετέχουν οι τηλεοπτικοί σταθμοί, η Ενωση Διαφημιστικών Εταιρειών Ελλάδος (ΕΔΕΕ), ο Σύνδεσμος Διαφημιζομένων Ελλάδος (ΣΔΕ), και ο Σύλλογος Εταιρειών Δημοσκοπήσεων και Έρευνας Αγοράς (ΣΕΔΕΑ). Στην Επιτροπή Ελεγκτών που ορίζεται από την ΕΕΕΤ, μετέχουν Ελληνες και ξένοι εμπειρογνώμονες. Τα πορίσματα της ΕΕΕΤ έχουν επιβεβαιώσει την ορθή εφαρμογή και τήρηση της μεθοδολογίας από την AGB Nielsen Media Research (Greece). Οι όποιες μεταβολές στην έρευνα (επέκταση σε νέες περιοχές, αλλαγές σε μεταβλητές της έρευνας κλπ.) συζητούνται και συμφωνούνται με την ΕΕΕΤ. Επίσης από το 1998 η AGB Nielsen Media Research (Greece) έχει οργανώσει Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας, στο οποίο είναι καταγεγραμμένες οι διαδικασίες ποιότητας της εταιρείας που αφορούν σε όλα τα βήματα της μέτρησης. Το σύστημα έχει πιστοποιηθεί με τα Πιστοποιητικά Διαχείρισης Ποιότητας ISO 9001:2000 και IQ Net από τον ΕΛΟΤ”.
Το επόμενο βήμα θα είναι, σε κάθε τηλεοπτικό δέκτη, χωρίς να το ξέρει ο αγοραστής, να τοποθετηθεί αυτή η συσκευή μετάδοσης σήματος στη βάση για το ποιο σταθμό παίζει η τηλεόραση. Έτσι θα αποφύγουν το κόστος προς τα νοικοκυριά που μετέχουν στην έρευνα, και θα τους μείνει το καθαρό κέρδος από την πώληση της πληροφορίας στους πελάτες τους. Ποιος ξέρει αν ήδη αυτό δεν εφαρμόζεται; Ίσως δούμε σε λίγο στην αγορά και τηλεοράσεις ή τηλεχειριστήρια χωρίς κουμπί που κλείνει τη συσκευή…
Ένα είναι σίγουρο, ότι το σύστημα των ΜΜΑ -μέσων μαζικής αποβλάκωσης- είναι πολύ έξυπνο και δεν αστειεύεται καθόλου. Παράδοξο αυτό: συνήθως οι έξυπνοι έχουν χιούμορ…
Από μια τέτοια τηλεόραση, ο πολίτης περιμένει να “ενημερωθεί”;
Όταν η δημοσιογραφία έχει ξεπέσει σε τέτοιο επίπεδο, τι ιδέες θα προωθήσει στο κοινό μια τέτοια τηλεόραση;