Το μετέωρο βήμα της πυρηνικής ενέργειας
Του Α. Γαλδαδα
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΤΟ ΒΗΜΑ»
Οι χώρες της Ευρώπης, μία-μία, στρέφονται ξανά προς την πυρηνική ενέργεια. Μύθοι και αλήθειες για το πιο πολυσυζητημένο ενεργειακό ζήτημα όλων των εποχών
Το «Σύνδρομο της Κίνας» είναι μια έκφραση και μια ταινία ταυτόχρονα. Η ταινία, με πρωταγωνιστές την Τζέιν Φόντα και τον Τζακ Λέμον, εμφανίστηκε ακριβώς πριν από 30 χρόνια, τον Μάρτιο του 1979, είχε θέμα τις κατασκευαστικές ατέλειες σε έναν πυρηνικό αντιδραστήρα, τους κινδύνους που απειλούσαν τον κόσμο εξαιτίας του και τις περιπέτειες όποιου θα τολμούσε να τα καταγγείλει και να τα φέρει στο φως όλα αυτά. Είχε τρομακτική επιτυχία όχι τόσο διότι βασιζόταν σε ένα σενάριο που είχε και στοιχεία αλήθειας, αφού κάποια γυναίκα είχε πραγματικά καταγείλει τις παραλείψεις στη λειτουργία ενός τέτοιου εργοστασίου, αλλά διότι η προβολή της άρχισε μόλις 12 ημέρες πριν από το πρώτο σοβαρό ατύχημα σε μονάδα παραγωγής πυρηνικής ενέργειας στο νησί Θρι Μάιλς των Ηνωμένων Πολιτειών. Η έκφραση «China Syndrom» είχε να κάνει με την άποψη που διατυπωνόταν στο έργο ότι αν ο αντιδραστήρας στην καρδιά του εργοστασίου υπερθερμαινόταν, θα μπορούσε όχι μόνο να λιώσει, αλλά θα ήταν τέτοια η θερμότητα που θα τον έκανε, τρυπώντας τη γη, να βρεθεί τελικά στην Κίνα!
Τρεις μύθοι για την πυρηνική ενέργεια
Η καρδιά ενός αντιδραστήρα έλιωσε δέκα χρόνια μετά, στο Τσερνόμπιλ της Ουκρανίας, και ναι μεν δεν βρέθηκε στην Κίνα ή κάπου αλλού, αλλά το ραδιενεργό νέφος και η καταστροφή πήραν μυθικές διαστάσεις, τρομάζοντας ακόμη και ολόκληρες κυβερνήσεις. Από τότε ο κόσμος χωρίστηκε στα δύο και δημιουργήθηκαν διάφοροι μύθοι, καλοί και κακοί, γύρω από την πυρηνική ενέργεια.
Μύθος Νο. 1: Η πυρηνική ενέργεια είναι η σιωπηλή,φθηνή και αξιόπιστη λύση στις κλιματικές αλλαγές Είναι πράγματι αρκετά «σιωπηλή» κατά τη διάρκεια της παραγωγής της η πυρηνική ενέργεια, αλλά δεν είναι φθηνή λύση. Παράδειγμα χειροπιαστό είναι το πρώτο πυρηνικό εργοστάσιο που παραγγέλθηκε μετά το συμβάν στο Τσερνόμπιλ το 1986 στη γαλλική εταιρεία Αreva και χρηματοδοτείται από ιδιώτες αυτή τη στιγμή στο Νησί Ολκιλουότο στη Δυτική Φινλανδία σε μια έκταση όσο περίπου 55 γήπεδα ποδοσφαίρου με ισχύ 1.500-1.800 Μεγαβάτ. Είναι ό,τι πιο προχωρημένο σε τεχνολογία και μέτρα ασφαλείας υπάρχει αυτή τη στιγμή. Υπολογιζόταν ότι θα στοιχίσει 3 δισ. ευρώ, έχει ήδη υπερβεί τους υπολογισμούς κατά 25%, είναι έπειτα από 42 μήνες εργασιών 37 μήνες πίσω και είναι περίπου 50% ακριβότερο από ένα αντίστοιχο κέντρο παραγωγής ενέργειας με καύσιμο τον άνθρακα, ενώ στη διάρκεια της λειτουργίας του θα είναι κατά 15% ακριβότερο το κόστος παραγωγής από ένα εργοστάσιο με αέριο και 13% απ΄ ό,τι με άνθρακα. Επιπλέον στο σύνολο της δαπάνης θα πρέπει να προστεθεί το κόστος κατεδάφισης και εξαφάνισης των ραδιενεργών υλικών, αφού ύστερα από περίπου 60 χρόνια ένα εργοστάσιο έχει γίνει τόσο ραδιενεργό ώστε πρέπει να σταματήσει η λειτουργία του, διότι μεταβάλλεται και αυτό σε ραδιενεργό απόβλητο. «Αποδείχθηκε ένα δαπανηρό στοίχημα για τη Φινλανδία», δήλωσε πρόσφατα ένας σύμβουλος του πρωθυπουργού της Φινλανδίας.
Μύθος Νο. 2: Σε κατάσταση ομαλής λειτουργίας οι αντιδραστήρες εκπέμπουν ραδιενεργά αέρια, είναι επικίνδυνοι για την υγεία των κατοίκων των γειτονικών περιοχών και δεν πρέπει να ξεχνάμε το Τσερνόμπιλ. Οι αντιδραστήρες δεν εκπέμπουν ραδιενεργά αέρια και χτίζονται σήμερα με εκπληκτικά αυστηρές προδιαγραφές. Εδώ ας αναφέρουμε ότι στο Ολκιλουότο μια πλάκα τσιμέντου 12.000 κυβικών, η οποία θα ριχνόταν σε πέντε ημέρες, καθυστέρησε πέντε μήνες διότι βρέθηκε ότι δεν είχε τη σωστή περιεκτικότητα σε νερό, με βάση τις αυστηρότατες προδιαγραφές που εκπονήθηκαν από τους Φινλανδούς. Επιπλέον σήμερα κατασκευάζονται τα κτίρια με διπλά και πολύ χοντρά τοιχώματα ώστε να αντέχουν ακόμη και πτώση αεροπλάνων, ενώ η περίπτωση του Τσερνόμπιλ δεν γίνεται να καθορίζει αιωνίως τις επόμενες κινήσεις. Ας θυμηθούμε λοιπόν με την ευκαιρία ότι στη 1.22 τη νύχτα της 26ης Απριλίου 1986 τέθηκαν εκτός λειτουργίας, όχι από βλάβη ούτε από λάθος, αλλά επίτηδες, τα συστήματα ασφαλείας στη μονάδα 4 του σοβιετικού (τότε) αντιδραστήρα στην ουκρανική τοποθεσία Τσερνόμπιλ για να γίνει κάποιο πείραμα σχετικό με την ασφάλεια λειτουργίας του. Μέσα σε 36 δευτερόλεπτα χάθηκε ο έλεγχος παντελώς, οι χειριστές δεν κατάλαβαν (και πώς να το καταλάβουν, αφού είχαν εκτός τα συστήματα προειδοποίησης) ότι είχε κατεβεί πολύ η στάθμη στο νερό για την ψύξη, καύσιμο 150 τόνων έλιωσε όπως το βούτυρο στο ζεστό νερό και έγινε λάβα η οποία έλιωσε με τη σειρά της το μεταλλικό περίβλημα. Από τη θερμότητα άναψαν και πύρωσαν, ακριβώς όπως τα κάρβουνα στη θράκα, οι ράβδοι του γραφίτη. Η φωτιά κράτησε τρεις εβδομάδες, η στέγη βάρους περίπου 1.000 τόνων- που δεν ήταν καν διπλή και καλά θωρακισμένη- ανατινάχτηκε, ραδιενέργεια δέκα φορές περισσότερη καταγράφτηκε από τα μηχανήματα στην περιοχή ενώ Ιώδιο-131 σκορπίστηκε και έφθασε ως την Ιταλία, τη Βόρεια Ελλάδα, τη Γαλλία, τη Σκανδιναβία. Ακόμη προσπαθούν να συμφωνήσουν για το πόσοι έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας αυτού του συμβάντος. Πάντως ό,τι έγινε στο Τσερνόμπιλ μόνο ένας εντελώς τρελός διευθυντής τοποθετημένος από μια εντελώς τρελή κυβέρνηση θα είχε την ευκαιρία να το επαναλάβει. Διότι τότε είχαν βάλει επικεφαλής της εγκατάστασης κάποιον ο οποίος είχε ήδη δημιουργήσει πρόβλημα σε άλλον σταθμό και βρέθηκε στο Τσερνόμπιλ με μέσον. Αραγε όλα αυτά μπορούν να ξαναγίνουν;
Μύθος Νο. 3: Α) Δεν υπάρχει λύση για τα ραδιενεργά κατάλοιπα του αντιδραστήρα Β) Υπάρχει λύση για τα ραδιενεργά κατάλοιπα του αντιδραστήρα Εδώ ο καθένας λέει ό,τι εξυπηρετεί τη γενικότερη θέση του. Εχουν γίνει τεράστιες πρόοδοι στην ανακύκλωση, στην επαναχρησιμοποίηση και στην τελική φύλαξη. Ακόμη όμως δεν υπάρχει ένα μέρος στη Γη το οποίο να χρησιμεύει για τη μόνιμη εναπόθεση των καταλοίπων από την καθημερινή λειτουργία ενός τέτοιου αντιδραστήρα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Οι Γερμανοί στέλνουν τα δικά τους απόβλητα στη Γαλλία με τρένο, το οποίο προσπαθούν κάθε φορά να εμποδίσουν να κινηθεί οι οικολόγοι πέφτοντας στις γραμμές, αφού τα έχουν αποθηκεύσει επί έναν χρόνο στο αλατωρυχείο του Γκόρλεμπεν, ενώ οι Αμερικανοί έχουν σκάψει σε ένα βουνό- το Γιούκα Μάουντεν- για να τοποθετήσουν εκεί κάποια απόβλητα που κοντεύουν να τους πνίξουν, αφού προς το παρόν τα αποθηκεύουν σε ατσάλινα δοχεία βυθισμένα σε πισίνες με νερό. Λέγεται ότι σήμερα οι θιασώτες της πυρηνικής ενέργειας μπορούν να εγγυηθούν για περισσότερο από 400 χρόνια ασφαλή φύλαξη, ενώ είναι αδύνατον κάποιος να κλέψει ένα τέτοιο δοχείο και να το διαχειριστεί, αφού θα σκοτωθεί μόλις επιχειρήσει να το ανοίξει. Παραμένει, όμως, το ερώτημα: Θα είναι και ύστερα από 1 εκατ. χρόνια ασφαλή τα δοχεία φύλαξης και πώς μπορεί αυτό να πιστοποιηθεί;
Βασική εκπαίδευση στα πυρηνικά
Για τον πυρήνα των ατόμων ταιριάζει το γνωστό (αλλά εδώ κάπως… μεταλλαγμένο) «όσο μπόι τού λείπει τόση δύναμη και ενέργεια διαθέτει». Δηλαδή μπορούμε να φανταστούμε τα συστατικά του πυρήνα, που είναι τα θετικά φορτισμένα πρωτόνια και τα χωρίς φορτίο νετρόνια, να είναι πολύ κοντά το ένα στο άλλο. Ακριβώς όπως οι ρώγες του σταφυλιού, σφιχτοδεμένα και σχεδόν σε επαφή. Τα θετικά φορτισμένα πρωτόνια θέλουν να φύγουν μακριά το ένα από το άλλο, αλλά η ύπαρξη της λεγόμενης «ισχυρής πυρηνικής δύναμης» μεταξύ των όποιων συστατικών του πυρήνα είναι γειτονικά, δηλαδή σχεδόν ακουμπούν το ένα το άλλο ανεξάρτητα από το είδος, μάς κάνει να σκεπτόμαστε ότι στο πυρηνικό αυτό σταφύλι όσες ρώγες ακουμπούν η μια την άλλη είναι σαν να κρατιούνται μεταξύ τους με ισχυρότατα ελατήρια, ενώ ταυτόχρονα σε έναν πολύ περιορισμένο χώρο κινούνται με τρομακτικά μεγάλες κινητικές ενέργειες.
Η ενέργεια σύνδεσής τους, σε σχέση με αυτή των ηλεκτρονίων που είναι αναγκασμένα να περιφέρονται γύρω από τον πυρήνα, είναι περίπου 1 εκατ. φορές μεγαλύτερη, άρα η ενέργεια που μπορεί να εκλύεται στις πυρηνικές αντιδράσεις θα είναι αντίστοιχα μεγαλύτερη απ΄ ό,τι στις χημικές αντιδράσεις. Μόνο που για να γίνει, π.χ., μια καύση, δηλαδή η χημική αντίδραση σε επίπεδο ηλεκτρονίων όπου θα ενωθεί ο άνθρακας με το οξυγόνο για να πάρουμε διοξείδιο του άνθρακα και μαζί θερμότητα, χρειάζεται να προσφέρουμε λίγη ενέργεια και αυτό το κάνουμε με τη βοήθεια και ενός απλού σπίρτου. Για να γίνει το αντίστοιχο στον πυρήνα, θα έπρεπε να διαθέτουμε «σπίρτο» με φλόγα σε θερμοκρασία κάποιων εκατ. βαθμών Κελσίου. Υπάρχει, όμως, μια άλλη λύση. Παρατηρήθηκε ότι πιο σταθεροί στη δομή τους είναι οι πυρήνες όπου το σύνολο των πρωτονίων και των νετρονίων τους είναι περίπου από 40 ως 80. Σε αυτή τη δομή μπορούμε να φθάσουμε είτε κάνοντας τη συγχώνευση μικρότερων πυρήνων, που ονομάζεται σύντηξη, αλλά αυτό χρειάζεται ενέργειες ακατόρθωτες ακόμη για τον άνθρωπο σε συνθήκες παραγωγής ενέργειας, είτε σπάζοντας μεγαλύτερους πυρήνες. Ετσι σκέφτηκαν κάποτε ότι πιο εύκολο είναι να σπάσεις έναν μεγάλο πυρήνα- που είναι και λιγότερο σταθερός διότι η απώθηση μεταξύ των πολλών με όμοιο φορτίο πρωτονίων γίνεται πλέον πιο αισθητή- σε δύο μικρότερους, χρησιμοποιώντας σαν βλήμα ένα νετρόνιο. Διότι αυτό δεν έχει φορτίο και δεν θα το σταματήσουν ούτε τα ηλεκτρόνια που περιφέρονται σαν φρουροί γύρω από τον πυρήνα ούτε τα πρωτόνια.
Αν το καύσιμο του αντιδραστήρα είναι το Ουράνιο 235, που έχει προκύψει από ορυκτό εμπλουτισμένο με Ουράνιο, για κάθε διάσπαση παραμένει στον αντιδραστήρα ένα ενεργειακό πλεόνασμα που αντιστοιχεί σε 22.000 Κιλοβατώρες για κάθε γραμμάριο πυρηνικού καυσίμου, ενώ προκύπτουν περισσότερα από ένα περιπλανώμενα νετρόνια, δύο-τρία συνήθως, ικανά να γίνουν και αυτά με τη σειρά τους βλήματα που θα πλήξουν άλλα άτομα Ουρανίου και θα δώσουν και άλλη ενέργεια. Η ενέργεια που παίρνουμε από την καύση ενός μορίου καύσιμου υδρογονάνθρακα στη βενζινομηχανή είναι το ένα εκατομμυριοστό της ενέργειας που προκύπτει από μία μόνο σχάση του Ουρανίου. Και όλα αυτά συμβαίνουν κάτω από την παράξενη προϋπόθεση ότι τα νετρόνια δεν έχουν τη μεγαλύτερη δυνατή ταχύτητα, γιατί τότε απλώς αναπηδούν με ταχύτητα επάνω στον στόχο αλλά δεν επιτυγχάνουν σχάση· αν όμως είναι θερμικά νετρόνια, έχουν δηλαδή μια πιο χαμηλή τιμή κινητικής ενέργειας, τότε έχουμε τη δημιουργία σχάσης του Ουρανίου 235 πιο σίγουρα και δεν είναι δυνατόν να συλληφθούν από το Ουράνιο 238 και να πάνε χαμένα. Γι΄ αυτό στους πυρηνικούς αντιδραστήρες, οι οποίοι είναι συγκροτήματα για ελεγχόμενη σχάση, υπάρχει μέσα και δίπλα στο καύσιμο Ουράνιο ο λεγόμενος επιβραδυντής που κατεβάζει την ταχύτητα των νετρονίων μέσα από διαδοχικές συγκρούσεις ώσπου να φθάσουν να γίνουν θερμικά.
Η πυρηνική συζήτηση στην Ελλάδα
Μια Ομάδα Εργασίας της Επιτροπής Ενέργειας της Ακαδημίας Αθηνών μάς θύμισε την παρουσία της, εκδίδοντας ένα πόρισμα για το θέμα: «Πυρηνική ενέργεια και ενεργειακές ανάγκες της Ελλάδας». Εκεί αναφέρεται ότι τα τελευταία χρόνια οι αυξανόμενες ανάγκες της Ελλάδας σε ηλεκτρική ενέργεια καλύπτονται μόλις οριακά. Κατά το 2020 είναι πιθανόν να παρουσιαστεί ενεργειακό έλλειμμα, ακόμη και με την πλήρη αξιοποίηση όλων των πηγών. Εναλλακτικά θα ζητήσουμε: α) εισαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, β) εισαγόμενο λιθάνθρακα, γ) πυρηνική ενέργεια. Η πρώτη συνεπάγεται εξάρτηση, η δεύτερη είναι ρυπογόνος λύση, η τρίτη χρειάζεται 15 χρόνια για την υλοποίησή της.
Για τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας οι άνθρωποι της Ακαδημίας βρίσκουν τα παρακάτω πλεονεκτήματα: ενεργειακή επάρκεια και μείωση των αερίων του θερμοκηπίου. Οσο για τα μειονεκτήματα, αυτά θεωρούν ότι είναι η διαχείριση των καταλοίπων και το υψηλό κόστος που απαιτείται για τα συστήματα ασφαλείας και αποτροπής τρομοκρατικών ενεργειών, με υπολογιζόμενο κόστος 2.500-4.500 ευρώ για κάθε 1.000 Watt. Τα πυρηνικά εργοστάσια έχουν υψηλό κόστος κατασκευής και χαμηλό κόστος λειτουργίας σε σύγκριση με τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με ορυκτά καύσιμα. Η πιθανότητα να συμβούν ατυχήματα τύπου Τσερνόμπιλ δεν υπάρχει αν έχουμε εργοστάσια δυτικού τύπου. Η έντονη σεισμικότητα της Ελλάδας πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη, αλλά δεν αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα. Το πλέον κρίσιμο πρόβλημα της αποδοχής της πυρηνικής ενέργειας είναι η ασφαλής διαχείριση των πυρηνικών αποβλήτων. Αλλά, αν και τα απόβλητα αυτά είναι επικίνδυνα, η ποσότητα και ο όγκος τους είναι πολύ μικρός. Επίσης μπορούν να ανακυκλωθούν ή να ενταφιαστούν χωρίς ανακύκλωση, αλλά καμία χώρα δεν διαθέτει σήμερα οριστικούς χώρους εναπόθεσης των πυρηνικών αποβλήτων.
Ζητείται αξιολόγηση των δυνατοτήτων και των προβλημάτων όλων των πηγών ενέργειας. Και να κριθεί κατά πόσον η πυρηνική ενέργεια μπορεί να αποτελέσει μια συνιστώσα του ενεργειακού μείγματος της Ελλάδας. Αν η απάντηση είναι θετική, να αρχίσει ενημέρωση των πολιτών, να εκπαιδευτεί το απαραίτητο προσωπικό και να ετοιμαστεί το απαραίτητο νομικό πλαίσιο.
Ο πρόεδρος του ΙΓΜΕ κ. Χ. Τσουτρέλης ανέφερε στο «Βήμα»: «Οσο έχουμε τη δυνατότητα να χρησιμοποιούμε σταθμούς καύσης με καύσιμο εισαγόμενο λιθάνθρακα, υπάρχουν αποθέματα παγκόσμια αρκετά για 200 ακόμη χρόνια, το θέμα της πυρηνικής ενέργειας μπορεί να μετατεθεί σε μεταγενέστερο χρόνο. Από τη στιγμή πάντως που αποφασίζεται η δημιουργία σταθμού παραγωγής με πυρηνικό καύσιμο ώσπου να τεθεί σε εμπορική λειτουργία χρειάζονται 12-15 χρόνια. Για την Ελλάδα συζητούμε για έναν σταθμό τουλάχιστον 1.000 Μεγαβάτ, δηλαδή το 10% της κατανάλωσης στη χερσαία Ελλάδα (αφήνουμε έξω τα νησιά) και όσο για το πρόβλημα της σεισμικότητας του ελλαδικού χώρου, αυτό ξεπερνιέται πληρώνοντας το ανάλογο κόστος στην κατασκευή. Οι νέες λιγνιτικές μονάδες που προωθούνται, ας έχουμε υπόψη μας, δεν πρόκειται να προσθέσουν (καν) καινούργια Μεγαβάτ, απλώς αντικαθιστούν υφιστάμενες μονάδες οι οποίες έχουν κάνει τον κύκλο τους, είναι τεχνολογικά απηρχαιωμένες, ηλικίας 40-45 χρόνων, και με μικρή θερμική απόδοση».
Μπορεί σε άλλες χώρες να έχουν αποφασίσει ήδη ότι θα προχωρήσουν στον δρόμο της πυρηνικής ενέργειας, εμείς όμως που είμαστε μία από τις τρεις χώρες στην Ευρώπη, μαζί με την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, που δεν έχουμε ακόμη έστω και έναν τέτοιο σταθμό παραγωγής ενέργειας και μαζί κακή εμπειρία από μεγάλα έργα (π.χ., σταθμός καθαρισμού λυμάτων Ψυττάλειας), ενώ λαμβάνονται αποφάσεις ερήμην των τοπικών κοινωνιών (όπως γίνεται με την εγκατάσταση ανεμογεννητριών και εκεί όπου δεν τις θέλουν οι πολίτες), υπάρχει αδυναμία επιβολής ανάλογων αποφάσεων από την πολιτική ηγεσία (π.χ., χώρος υγειονομικής ταφής απορριμμάτων), υπάρχει έλλειψη κεφαλαίων για ένα αυστηρών και πανάκριβων προδιαγραφών έργο και η κοινή γνώμη είναι αρνητική μάλλον στην πλειοψηφία της, μπορούμε να κάνουμε λόγο για το μετέωρο προς το παρόν βήμα της πυρηνικής ενέργειας στην Ελλάδα, ενώ ξέρουμε ότι, ακόμη και αν αύριο αποφασίζαμε θετικά, θα χρειάζονταν τουλάχιστον 15 χρόνια ώσπου να πάρουμε την πρώτη Κιλοβατώρα ενέργειας; Και ως τότε, τι;
Ας συζητήσουμε λοιπόν ψύχραιμα και προπάντων τεκμηριωμένα για «αυτήν», ώστε να καταλάβουμε αν δίκαια την αμφισβητούν και τη φοβούνται, ενώ άμεσα επιβάλλεται να κάνουμε οικονομία φτιάχνοντας λιγότερα γυάλινα κτίρια, περισσότερες βιοκλιματικές οικοδομές αρχίζοντας από τα σχολεία, μειώνοντας τις συσκευές κλιματισμού, αυξάνοντας τις μετακινήσεις με λεωφορεία ή τρένα και αποφεύγοντας τις ενεργοβόρες αυτοκινητάρες.
Οι διχασμένες απόψεις των ειδικών
– «Από τον τόπο αυτόν ξεκίνησε η λατρεία του Φοίβου Απόλλωνα και του Αιόλου, άρα ο ήλιος και ο άνεμος θα έπρεπε να είναι οι γίγαντες που θα στήριζαν το ενεργειακό δυναμικό της Ελλάδας» υποστήριξε ο καθηγητής Φυσικής της Ατμόσφαιρας Χρ. Ζερεφός στην κατάθεσή του ενώπιον της Επιτροπής Ερευνας και Τεχνολογίας του Κοινοβουλίου για το θέμα των κλιματικών αλλαγών στις 27 Μαΐου 2008.
– «Οφείλουμε ως χώρα να επιδιώξουμε την αποτροπή των σχεδίων εγκατάστασης νέων μονάδων στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή με τα ίδια χαρακτηριστικά του ελλαδικού χώρου. Με κανέναν τρόπο δεν θα συνηγορήσει το Τεχνικό Επιμελητήριο να ξεκινήσει οποιαδήποτε συζήτηση για εγκατάσταση πυρηνικών μονάδων» δήλωσε ο πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου κ. Γιάννης Αλαβάνος στις 7 Μαΐου του 2008.
– «Χωρίς την πυρηνική ενέργεια το πρόβλημα των κλιματικών αλλαγών είναι αδύνατον να αντιμετωπιστεί. Η πυρηνική ενέργεια παράγει ηλεκτρική ενέργεια χωρίς εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Ολοι οι πυρηνικοί σταθμοί είναι σχεδιασμένοι για την προσωρινή φύλαξη των καταλοίπων ως την τελική τους εναπόθεση σε κατάλληλο χώρο. Η δημιουργία υπηρεσιών έγκρισης τοποθεσίας, εποπτείας, εκπαίδευσης, νομικών διευθετήσεων απαιτεί περίπου από επτά ως δέκα χρόνια και μετά το λιγότερο τέσσερα χρόνια για το χτίσιμο. Την απόφαση κατασκευής νέου πυρηνικού σταθμού συνοδεύει μεγάλο επενδυτικό ρίσκο. Το κόστος παραγωγής είναι προβλέψιμο για μεγάλο χρονικό διάστημα.». Αυτά, κατά την άποψη του καθηγητή κ. Λ. Καμαρινόπουλου της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενεργείας (www. eeae.gr).
– Αντιθέτως, ο καθηγητής της Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Α. Γεράνιος πιστεύει: «Οι εταιρείες εκμετάλλευσης του Ουρανίου είναι λιγότερες από του πετρελαίου και δημιουργούν ευκολότερα καρτέλ, δηλαδή μια ομάδα ελέγχου των τιμών κατά το συμφέρον τους. Μια μελέτη από το 2006 εκτιμά ότι τα αποθέματα Ουρανίου δεν ξεπερνούν τα 30 χρόνια. Η ραδιενέργεια γίνεται αισθητή στην υγεία του καθενός ύστερα από δεκαετίες. Ο αντιδραστήρας δεν εκπέμπει χημικούς ρύπους στην ατμόσφαιρα αλλά, πριν και μετά το στάδιο του αντιδραστήρα, η εξόρυξη ουρανίου, ο καθαρισμός, ο εμπλουτισμός και η επεξεργασία των πυρηνικών αποβλήτων επιφέρουν ρύπανση. Στο τέλος έχουμε και τη διάλυση του αντιδραστήρα, με κόστος από 300 εκατ. ως και 2 δισ. δολάρια. Ο αντιδραστήρας είναι κάτι χρήσιμο για μερικές δεκαετίες και ένα επικίνδυνο απόβλητο για αρκετές χιλιάδες χρόνια».
– Το Αντιπυρηνικό Παρατηρητήριο Μεσογείου (www. manw. org/ greek/), σχολιάζοντας το πόρισμα της Ακαδημίας συμμερίζεται την άποψη ότι «η παραγωγή ηλεκτρικής ενεργείας από τη σχάση Ουρανίου είναι σχετικά ασφαλής», που σημαίνει ότι δεν είναι απόλυτα ασφαλής και ότι υπάρχει μικρή μεν αλλά υπαρκτή πιθανότητα ατυχήματος. Γι΄ αυτό θεωρεί αυθαίρετο το συμπέρασμα ότι «ατύχημα τύπου Τσερνόμπιλ είναι αδύνατον να συμβεί σε αντιδραστήρα δυτικού τύπου».
– Σε διαφορετική βάση τοποθετεί το πρόβλημα ο πολιτικός μηχανικός κ. Κώστας Τσίπηρας του Συλλόγου Ολιστικής Αρχιτεκτονικής (SΟL-ΑR): «Η συζήτηση που άρχισε ανάμεσα στους υπέρμαχους και στους φανατικούς εχθρούς της πυρηνικής ενέργειας και φουντώνει συνεχώς είναι λάθος και από τις δύο πλευρές. Αυτοί που είναι αντίθετοι βασίζονται στα επιχειρήματα εκείνων οι οποίοι είναι υπέρ. Αλλά το πρόβλημα δεν είναι αν θα στηθεί ένας σταθμός παραγωγής πυρηνικής ενέργειας, αλλά ποιος είναι αυτός που παράγει την ενέργεια αυτή. Και στην περίπτωση αυτή, όπως και στην περίπτωση των ανεμογεννητριών, για να μη γίνονται υπερβολές από την πλευρά των εταιρειών θα πρέπει η παραγωγή ενέργειας να περάσει στα χέρια των πολιτών. Αποφεύγουμε τη δημιουργία συγκροτημάτων εκμετάλλευσης της ενέργειας και, όσο και αν αυτό ακούγεται απόμακρο, χρειάζεται να δημιουργηθούν επιτροπές (αυτό)διαχείρισης της πυρηνικής ενέργειας».
Μικρό πυρηνικό ημερολόγιο
10 Οκτωβρίου 2008: Ηνωμένες Πολιτείες και Ινδία υπογράφουν τη Συμφωνία 123, μια συνθήκη συνεργασίας που δίνει στην Ινδία τη δυνατότητα να αποκτά ό,τι υλικό χρειάζεται για την κατασκευή και λειτουργία πυρηνικών αντιδραστήρων από δυτικές πηγές.
5 Φεβρουαρίου 2009: Η Σουηδία αναγγέλλει το τέλος της απαγόρευσης κατασκευής πυρηνικών αντιδραστήρων στο έδαφός της που ίσχυε από το 1990.
6 Φεβρουαρίου 2009: Ο Νικολά Σαρκοζί αναγγέλλει ότι η Γαλλία θα αναπτύξει την κατασκευή πυρηνικών αντιδραστήρων τρίτης γενεάς με την τεχνολογία του νερού υπό πίεση.
24 Φεβρουαρίου 2009: Στη Ρώμη Μπερλουσκόνι και Σαρκοζί υπογράφουν Συμφωνία Συνεργασίας για το χτίσιμο πυρηνικών εργοστασίων στο έδαφος της Ιταλίας. Τέσσερα το σύνολο, με το πρώτο να είναι έτοιμο για να λειτουργήσει το 2020.
Πώς δουλεύει ένας πυρηνικός αντιδραστήρας
Στην «καρδιά» του έχουμε το ραδιενεργό «καύσιμο», π.χ. Ουράνιο 235 και, για να ελέγχεται η παραγωγή νετρονίων μήπως ξεπεράσουν τον απαραίτητο αριθμό, ώστε να μην είναι ανεξέλεγκτη η παραγωγή ενέργειας, υπάρχουν ράβδοι από άλλο υλικό όπως το Κάδμιο που απορροφούν πολύ αποτελεσματικά τα περιπλανώμενα νετρόνια. Ετσι, όσο αυτές βυθίζονται στην καρδιά του αντιδραστήρα, κατεβάζουν τον αριθμό των παραγομένων σχάσεων, άρα και την παραγόμενη ενέργεια. Στον Αντιδραστήρα τύπου ΕΡR (πεπιεσμένου ύδατος) οι σχάσεις ελευθερώνουν ενέργεια και αυτή θερμαίνει νερό που βρίσκεται στο πρωτεύον κλειστό κύκλωμα. Το νερό αυτό είναι σε μεγάλη πίεση για να μη φθάνει να βράζει και δημιουργείται ένα ανεπιθύμητο φιλμ ατμού. Αυτό το ζεστό νερό φθάνει σε έναν εναλλάκτη θερμότητας, δηλαδή ένα άλλο κλειστό κύκλωμα νερού (χωρίς όμως να αναμειγνύεται το περιεχόμενο των δύο κυκλωμάτων). Εκεί, στο δεύτερο κύκλωμα, παράγεται ατμός και αυτός με τη σειρά του κινεί μια στροβιλογεννήτρια παράγοντας ηλεκτρική ενέργεια, ενώ ο ατμός, προτού επιστρέψει στον εναλλάκτη, ψύχεται από ρέον κρύο νερό, ξανάρχεται σε υγρή μορφή και πάει για νέα ατμοποίηση.
10 βασικές παρανοήσεις
1. Η πυρηνική ενέργεια είναι πράσινη ενέργεια
ΛΑΘΟΣ: Μπορεί να το δήλωσε ακόμη και υπουργός που μας παρέπεμψε στην Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά ή αυτός ή κάποιος σύμβουλός του έπρεπε να γνωρίζουν ότι η πυρηνική ενέργεια παράγεται από Ουράνιο που δεν κατατάσσεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
2. Η πυρηνική ενέργεια δεν έχει εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα
ΛΑΘΟΣ: Αν λάβουμε υπόψη μας την όλη διαδικασία από την εξόρυξη του καυσίμου, το χτίσιμο των αντιδραστήρων με χιλιάδες τόνους μπετόν που έχουν απαιτήσει τόνους πετρελαίου για να φτιαχτούν και για τη δημιουργία των χώρων φύλαξης, τότε εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα συνοδεύουν την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας.
3. Βρέθηκε τρόπος φύλαξης των ραδιενεργών αποβλήτων για… χρόνια
ΛΑΘΟΣ: Για να πάψει να είναι ραδιενεργό κάποιο υλικό, χρειάζεται να περάσουν… χρόνια. Προς το παρόν δίδεται εγγύηση για μερικές εκατοντάδες χρόνια. Αλλά για τις επόμενες χιλιάδες χρόνια κανείς δεν μπορεί να ξέρει αν θα ανθέξουν όλα τα δοχεία μέσα στα οποία φυλάσσονται τα απόβλητα…
4. Η πυρηνική ενέργεια, από επισφαλής που ήταν, γίνεται όλο και πιο ασφαλής
ΛΑΘΟΣ: Οσο θα αυξάνονται οι πυρηνικοί σταθμοί, και μάλιστα με τους φοβερούς ρυθμούς που λέγεται ότι προγραμματίζονται, αυξάνονται μαθηματικά οι πιθανότητες ατυχήματος και έτσι δεν έχει νόημα να γίνονται συγκρίσεις με το παρελθόν.
5. Η πυρηνική ενέργεια είναι επισφαλής. Απόδειξη το ατύχημα στο πυρηνικό εργοστάσιο Τhree Μiles Ιsland
ΛΑΘΟΣ: Οσο και αν ακούγεται πρωτοφανές, το συγκεκριμένο ατύχημα δεν είναι καλό παράδειγμα για να μας εμπνεύσει φόβο ή σκεπτικισμό. Στο αμερικανικό εργοστάσιο λειτούργησαν τα μέτρα ασφαλείας και έτσι δεν μολύνθηκε ούτε ένας άνθρωπος σε χώρο εκτός του εργοστασίου.
6. Κάθε δραστηριότητα ενέχει κινδύνους και το διακινδυνεύεις, όπως διακινδυνεύει κανείς ανεβαίνοντας και σε ένα αεροπλάνο ή πηγαίνοντας ταξίδι με ένα αυτοκίνητο
ΛΑΘΟΣ: Στο οποιοδήποτε ατύχημα με αεροπλάνο, αυτοκίνητο ή τρένο οι επιπτώσεις είναι τοπικές και χρονικά περιορισμένες, κάτι που δεν συμβαίνει με μια διαρροή ραδιενέργειας.
7. Αφού προγραμματίζουν όλες οι γειτονικές χώρες πυρηνικούς σταθμούς, ας κατασκευάσουμε κι εμείς έναν. Δεν θα κινδυνεύσουμε περισσότερο…
ΛΑΘΟΣ: Αν συμβεί πυρηνικό ατύχημα σε μια χώρα, οι επιπτώσεις θα είναι ολέθριες και για όλες τις γειτονικές, λένε οι εχθροί της πυρηνικής ενέργειας. Εδώ όμως σταματούν να συμφωνούν με τους υποστηρικτές της. Ισχυρίζονται μάλιστα ότι πρέπει να αναλάβουμε πρωτοβουλία να πείσουμε τους γείτονες, Αλβανούς, Σκοπιανούς και Τούρκους, να αλλάξουν γνώμη. Αυτό που χρειάζεται σε ένα θέμα τόσο πολύπλοκο τεχνικά είναι να υπάρχει ένα ελάχιστο υποχρεωτικών προδιαγραφών και να διασφαλιστεί ο ανεξάρτητος έλεγχος των εγκαταστάσεων από διεθνείς οργανισμούς.
8. Εχουμε και εμείς αποθέματα Ουρανίου και είναι ευκαιρία να τα αξιοποιήσουμε
ΛΑΘΟΣ: Η ύπαρξη κοιτασμάτων Ουρανίου στη Βόρεια Ελλάδα έχει ερευνηθεί καλά από τα δεκαετία του ΄80 από το ΙΓΜΕ και τα αποθέματα φθάνουν μόλις για 20 χρόνια. Με δεδομένο ότι οι νέοι σταθμοί θα έχουν χρόνο ζωής τουλάχιστον 60 χρόνια, ο προγραμματισμός και η κοστολόγηση της μελλοντικής ενέργειας που θα παίρνουμε δεν μπορεί να γίνει με βάση τα εγχώρια αποθέματα. Πάντως λέγεται ότι ναι μεν είναι ολιγοπώλιο οι εταιρείες του Ουρανίου αλλά, αν υπάρξουν πολλοί νέοι σταθμοί, θα αυξηθεί η ζήτηση, θα ξεκινήσουν πολύ πιο εντατικές έρευνες και θα ανακαλυφθούν νέες, μεγάλες ποσότητες.
9. Στις φωτογραφίες βλέπουμε από κάποιους τεράστιους χτιστούς πύργους δίπλα στους πυρηνικούς σταθμούς να βγαίνουν καπνοί. Λένε ψέματα λοιπόν ότι δεν υπάρχουν αέρια εκπεμπόμενα από τους σταθμούς
ΛΑΘΟΣ: Τα «αέρια» αυτά δεν άλλο από υδρατμούς από νερό ζεστό στο κύκλωμα υγροποίησης του παραχθέντος ατμού που το βγάζουν εκεί να κρυώσει και να ξαναχρησιμοποιηθεί.
10. Υπάρχει κίνδυνος ατυχήματος αν πέσει ένα αεροπλάνο κατά λάθος ή επίτηδες επάνω σε έναν πυρηνικό σταθμό
ΛΑΘΟΣ: Τα σχέδια και οι προδιαγραφές των σημερινών σταθμών έχουν λάβει υπόψη αυτή την περίπτωση και η στέγη τους είναι ειδικά κατασκευασμένη ώστε να αντέξει ακόμη και κάποιο μεσαίου μεγέθους αεροπλάνο που θα έπεφτε εκεί.