Συνέδριο “Διεθνές έτος βιοποικιλότητας:
Η επόμενη ημέρα και η ελληνική πραγματικότητα“
Αθήνα, 26 Νοεμβρίου 2010
Ομιλία της Επιτρόπου κας Μαρίας Δαμανάκη
Η πολιτική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα – ποιό είναι το μέλλον του θαλάσσιου οικοσυστήματος;
Κυρίες και κύριοι,
Σας ευχαριστώ για την ευκαιρία που μου δίνετε να απευθυνθώ στο Συνέδριό σας και να εκθέσω στο ακροατήριό σας τις βασικές παραμέτρους της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη βιοποικιλότητα και πιο συγκεκριμένα τις θέσεις μας για το θαλάσσιο περιβάλλον και οικοσύστημα.
Πρόσφατα διάβαζα σε ένα βιβλίο ότι «αν η βιοποικιλότητα, τα ζώα, τα φυτά, τα ασπόνδυλα, τα έντομα, οι μικροοργανισμοί εξαφανίζονταν, το ανθρώπινο είδος θα αφανιζόταν στο λεπτό». Αυτό μπορεί να μας δώσει με δυο λόγια το μέγεθος και τη σημασία της προστασίας της. Ωστόσο το βιβλίο συνέχιζε « Αν το ανθρώπινο είδος αφανιζόταν από τον πλανήτη, η βιοποικιλότητα θα ευδοκιμούσε με βεβαιότητα». Η παραδοχή αυτή είναι πικρή ωστόσο αληθινή. Υποστηρίζω όμως ότι δεν είναι νομοτελειακή. Το ανθρώπινο είδος είναι σε θέση να διατηρηθεί και να αποκομίζει οφέλη από τη φύση σε βάθος χρόνου εφόσον σέβεται τις ικανότητες των οικοσυστημάτων και επιτρέπει στην βιοποικιλότητα να ευδοκιμεί και να κατέχει τη φυσιολογική της θέση στη φύση και στην εξέλιξη.
Η προστασία της βιοποικιλότητας είναι μια από τις θεμελιώδεις περιβαλλοντικές προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Απώτερος σκοπός είναι να αναστραφεί η τάση απώλειας της βιοποικιλότητας και υποβάθμισης των οικοσυστημάτων, μέσα από συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα και ποσοτικούς στόχους που θα περιληφθούν στη νέα στρατηγική για τη βιοποικιλότητα η οποία αναμένεται να παρουσιασθεί μέχρι το τέλος του έτους.
Σε ότι αφορά στα θαλάσσια οικοσυστήματα, στόχος μας είναι η προστασία των πλέον ευάλωτων οικολογικών ενδιαιτημάτων (habitats) και βιολογικών ειδών, όπως οι λειμώνες ποσειδωνίας, οι κοραλλιογενείς ύφαλοι, οι αμμώδεις ύφαλοι, οι θαλάσσιες χελώνες, οι φώκιες και τα θαλάσσια θηλαστικά.
Ως Επίτροπος Θαλάσσιων Υποθέσεων και Αλιείας, έχω δύο βασικούς στόχους.
Πρώτον, τη διατήρηση των αποθεμάτων των ψαριών στις θάλασσές μας – τόσο για μας όσο και για τις επερχόμενες γενεές.
Δεύτερον, την προστασία του επαγγέλματος του ψαρά , τόσο για τη σημερινή όσο και για τις επόμενες γενιές.
Θα αναρωτηθείτε αν, και πώς, συμβιβάζονται αυτοί οι δύο στόχοι. Ο ένας προϋποθέτει τον άλλο. Η αλιεία εξαρτάται από την αφθονία των αλιευτικών πόρων. Οι αλιευτικοί πόροι (εξαρτώνται) από το πόσο υγιή είναι τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Και φυσικά η υγεία κάθε οικοσυστήματος εξαρτάται από την βιολογική ποικιλομορφία του.
Γι’ αυτό, η προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας είναι προς το συμφέρον όλων μας – των κυβερνήσεων, των αλιέων, των πολιτών.
Η διεθνής κοινότητα το έχει ήδη αναγνωρίσει. Τον περασμένο μήνα, στη Ναγκόγια της Ιαπωνίας η θαλάσσια βιοποικιλότητα είχε την αναγνώριση που της αναλογεί . Θα επανέλθω όμως στη Ναγκόγια παρακάτω.
Στην Κομισιόν ήδη ετοιμάζουμε τη μεταρρύθμιση της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής, μιας σύγχρονης και φιλικής προς το περιβάλλον πολιτικής που θα εγγυάται τη βιωσιμότερη εκμετάλλευση των θαλασσών μας τα επόμενα χρόνια.
Στόχος μου είναι η νέα πολιτική να λαμβάνει υπόψη τις γεωγραφικές ιδιομορφίες και να προσαρμόζεται στις κατά τόπους συνθήκες. Επίσης, να βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα και γνώσεις και να επιδιώκει ισορροπία μεταξύ των διαφορετικών κοινωνικών στόχων. Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό της θα είναι η οικοσυστημική προσέγγιση.
Αυτή την προσέγγιση προσπαθούμε να μεταγγίσουμε και σε διεθνές επίπεδο. Συμμετέχουμε ενεργά σε όλες τις διεθνείς συμβάσεις του ΟΗΕ που σχετίζονται με τη θαλάσσια βιοποικιλότητα, και συμβάλουμε και με οικονομικούς πόρους στην αποτελεσματική εφαρμογή των διατάξεων του διεθνούς δικαίου που αφορούν τη διατήρηση των ευαίσθητων θαλάσσιων περιοχών.
Στην πιο πρόσφατη από αυτές τις διεθνείς δραστηριότητες – στη 10η σύνοδο της σύμβασης για τη βιοποικιλότητα που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στη Ναγκόγια – είδαμε ότι αρκετοί από τους 20 στόχους της αφορούν κατά κάποιο τρόπο στο θαλάσσιο περιβάλλον και γενικότερα τα θαλάσσια είδη.
Ενδεικτικά αναφέρω τα δυο πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα:
Πρώτον: Η ανάληψη δράσης για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της απώλειας της βιοποικιλότητας. Στη δική μας περίπτωση, βασική αιτία είναι το πλεονάζον δυναμικό του αλιευτικού στόλου και αυτό είναι το κύριο θέμα που επιδιώκει να αντιμετωπίσει η μεταρρύθμιση της κοινής αλιευτικής πολιτικής.
Δεύτερον: Η άμεση ανάληψη δράσης για τη μείωση των άμεσων πιέσεων που ασκούνται στη βιοποικιλότητα. Ένας άλλος σημαντικός στόχος της μεταρρύθμισης είναι η ασκούμενη αλιευτική πίεση να βρίσκεται σε αρμονία με το παραγωγικό δυναμικό και την αντοχή των οικοσυστημάτων.
Αυτές οι αρχές θα ενταχθούν στις μεταρρυθμιστικές προτάσεις που θα υποβάλω στις αρχές του επόμενου έτους. Έχω επίσης δεσμευθεί ότι θα ενσωματωθούν σε όλες τις νέες πρωτοβουλίες της Επιτροπής σχετικά τόσο με την αλιεία όσο και με τις θαλάσσιες υποθέσεις.
Κυρίες και κύριοι,
Η προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας είναι επίσης θέμα αποτελεσματικής θαλάσσιας διακυβέρνησης.
Από το 2007 η ΕΕ έχει αναπτύξει μια Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική, η οποία θα βοηθήσει, σε κάθε επίπεδο διακυβέρνησης, την χάραξη συντονισμένης και αειφόρου πολιτικής για τις θαλάσσιες δραστηριότητες.
Η Κομισιόν έχει ήδη λάβει σχετικά μέτρα, όπως τα κοινά συστήματα θαλάσσιας επιτήρησης και χωροταξικού σχεδιασμού ή η πρόσφατη πρωτοβουλία θαλάσσιας γνώσης για το 2020.
Ωστόσο, η αποτελεσματική διακυβέρνηση εξαρτάται και από το πώς τα κράτη μέλη οργανώνουν τις αρχές εποπτείας τους. Σε ότι αφορά στην Ελλάδα, θεωρώ ορθή την απόφαση για τη δημιουργία ξεχωριστού υπουργείου για τις θαλάσσιες υποθέσεις και την αλιεία.
Και έρχομαι στο τελευταίο θέμα που θα ήθελα να θίξω σήμερα, που για προφανείς λόγους μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα: η προστασία των ελληνικών θαλασσών.
Οι ελληνικές θάλασσες είναι πράγματι ιδιαίτερες όσον αφορά τη βιοποικιλότητα δεδομένου ότι φιλοξενούν τουλάχιστον 150 είδη ψαριών που μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο αλιείας.
Πρέπει να σημειωθεί ότι όλη η λεκάνη της Μεσογείου χαρακτηρίζεται από ανάλογο εξαιρετικά πλούσιο μείγμα χλωρίδας και πανίδας και πρέπει να θεωρείται ως “καθοριστικό κέντρο βιοποικιλότητας” (biodiversity hotspot). Μόνο στα ύδατά μας συναντούμε σημαντικά είδη που απειλούνται από εξαφάνιση, όπως η μεσογειακή φώκια και η μεσογειακή χελώνα, 4 είδη δελφινιών και 2 επιπλέον είδη φάλαινας.
Για την αντιμετώπιση αυτών των απειλών, έχουμε θεσπίσει ένα ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο, για τη βιώσιμη διαχείριση της αλιείας στη Μεσόγειο: τον Μεσογειακό Κανονισμό.
Ο Μεσογειακός Κανονισμός προβλέπει μέτρα για τη βιώσιμη διαχείριση της αλιείας, μεταξύ των οποίων: την επιλεκτικότητα των αλιευτικών εργαλείων, το ελάχιστο μέγεθος των αλιευμάτων, τις ηλικίες και του χρόνους αναπαραγωγής, τον περιορισμό διάρκειας της αλιευτικής περιόδου. Επίσης προβλέπει ως ελάχιστο όριο για την χρήση της βιντζότρατας τα 3 ναυτικά μίλια απόσταση από την ακτή και τα 50 μέτρα βάθος, ενώ για το ψάρεμα με μηχανότρατες το ενάμιση ναυτικό μίλι από την ακτή.
Δυστυχώς διαπιστώνουμε μεγάλες καθυστερήσεις στην Ελλάδα σε ότι αφορά την εφαρμογή του κανονισμού.
Από την 1η Ιουνίου, οπότε έληξε και η τελευταία παράταση εφαρμογής που είχε δοθεί, η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να εφαρμόσει τον Κανονισμό, η δε Επιτροπή οφείλει να βεβαιώσει την ορθή του τήρηση. Είμαστε βέβαια διατεθειμένοι να εξαντλήσουμε όλα τα περιθώρια που προβλέπει το Κοινοτικό Ταμείο Αλιείας για να υπάρξουν αποζημιώσεις και κίνητρα για την αλλαγή ή προσαρμογή των αλιευτικών εργαλείων. Αντίστοιχα προβλήματα αντιμετώπισαν και άλλες χώρες, όπως η Γαλλία και Ιταλία, οι οποίες όμως συμμορφώθηκαν. Ως Ελληνίδα Επίτροπος, δεν έχω καμία δυνατότητα να κάνω εξαιρέσεις για τη δική μου χώρα. Από την αρχή της θητείας μου έχω πολύ καθαρά εξηγήσει στους Έλληνες αλιείς και τις ενώσεις τους που χρησιμοποιούν αυτά τα εργαλεία ποια είναι η πραγματική κατάσταση. Όπως οι ίδιοι ισχυρίζονται, έλαβαν κατά καιρούς αντίθετα μηνύματα και διαβεβαιώσεις από την πολιτική ηγεσία. Ο Υπουργός Θαλασσίων Υποθέσεων και Αλιείας κ. Διαμαντίδης με έχει διαβεβαιώσει πως θα εφαρμόσει τον Κανονισμό, όπως άλλωστε και ο Πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου έχει δώσει σχετικές οδηγίες.
Αν όμως τελικά η Ελλάδα δεν συμμορφωθεί, η Επιτροπή δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να επιβάλει τα δικά της διαχειριστικά σχέδια.
Κυρίες και κύριοι,
Δύο είναι τα μηνύματα που θα ήθελα να πάρετε μαζί σας σήμερα.
Πρώτον: να στηρίξετε, τους επόμενους μήνες, τη μεταρρύθμιση της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής που ετοιμάζομαι να προτείνω. Θα φέρει σημαντική πρόοδο όσον αφορά τη βιωσιμότητα και τη διατήρηση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας, και
Δεύτερον: να πιέσετε προς όλες τις κατευθύνσεις ώστε να εφαρμοστεί ο Μεσογειακός Κανονισμός δίχως άλλες καθυστερήσεις και αμφισημίες.
Και τα δύο είναι επείγοντα. Είναι επιτακτικά. Και είναι απαραίτητα. Το διακύβευμα είναι μείζον και η ανάληψη αυτών των δράσεων
είναι το ελάχιστο που μπορούμε να πράξουμε ως συνδιαχειριστές αυτού του πλανήτη με τις επερχόμενες γενιές..
Σας ευχαριστώ.